Wat is spelen en wat niet? Daar zijn de meningen altijd al verdeeld over geweest.
Binnen het onderwijs zijn er verschillende pedagogen, onderzoekers, filosofen en psychologen geweest met hun eigen theorie over en visie op spel, die tot op de dag van vandaag invloed hebben op hoe wij spel bij jonge kinderen in het onderwijs vormgeven.
Jean Piaget was eentje van hen en stelde dat spel aan drie voorwaarden moet voldoen.
In deze blog lees je er meer over.
Wie was Jean Piaget?
Jean Piaget (1896 -1980) was een Zwitsers psycholoog die de cognitieve psychologische ontwikkeling van kinderen bestudeerde. Op jonge leeftijd had hij al belangstelling voor de natuur en doorliep met succes het lyceum. In 1914 ging hij aan de universiteit biologie studeren, waarin hij vier jaar later promoveerde op een proefschrift over fossiele weekdieren.
Tijdens zijn studie kreeg hij grote interesse in de filosofie.
Vooral het onderdeel kennistheorie (waar komt kennis vandaan) vond hij erg interessant.
Om zich daar verder in te verdiepen besloot hij de ontwikkeling van kennis bij kinderen te bestuderen. Hij dacht in de eerste instantie hier een paar jaar mee bezig te zijn, maar het is uiteindelijk zijn levenswerk geworden.
Zijn theorie
In zijn boek ‘The Psychology of Intelligence’ (1947) en daaropvolgende boek ‘The Psychology Of The Child’ (1950) gaat Piaget in op zijn theorie dat intelligent functioneren samen gaat met een biologisch adaptatievermogen. Anders gezegd: dat datgene wat kinderen bewust kunnen leren en ervaren afhankelijk is van de leeftijdsfase waarin zij zich bevinden. Dit wordt de ‘cognitieve ontwikkelingstheorie’ genoemd.
Volgens Piaget bestaat kennis uit structuren (ook wel omschreven als schema’s of systemen). Piaget omschrijft in zijn boeken drie mechanismen waarmee de structuren kunnen worden vormgegeven, oftewel waarmee kennis wordt opgedaan:
1. Assimilatie (aanpassing): Het toevoegen van een waargenomen handeling aan een bestaande structuur. Een kind weet bijvoorbeeld dat zijn sok een kledingstuk is. Als het kind ontdekt dat zijn broeken ook kleding is, zal hij zijn broeken onderbrengen in de structuur van de kleding.
2. Accommodatie (aanbrengen van kennis): Het schema wordt veranderd door middel van assimilatie. De structuur kleding bevatte eerst alleen de sokken van het kind, nu is het kind er door assimilatie achter gekomen dat broeken ook kledingstukken zijn. Hierdoor is zijn structuur uitgebreid.
3. Equilibratie (onderhouden van kennis): Door assimilatie en accommodatie worden structuren steeds uitgebreider, oftewel krijg je steeds meer kennis. Om evenwicht te houden tussen assimilatie en accommodatie, is equilibratie nodig, wat tegenwoordig ook wel wordt omschreven als zelfregulatie.
Piaget was er van overtuigd dat de ontwikkeling/ toepassing van deze mechanismen samenhangt met de leeftijd van kinderen: de ontwikkeling zou zich in vier fasen manifesteren. In zijn boeken omschrijft hij vrij nauwkeurig deze leeftijdsfasen:
Het sensori-motorische stadium (0 tot 2 jaar), waarin het kind vooral handelt op basis van zintuiglijke indrukken.
Het pre-operationele stadium (2 – 7 jaar), waarin imitatie een belangrijke rol speelt.
Het concreet-operationele stadium (7 tot 11 jaar). In dit stadium ziet het kind al wel logische verbanden, maar heeft het nog steeds de behoefte heeft aan concreet materiaal.
Het formeel-operationele stadium (vanaf 12 jaar). Vanaf dit stadium is het kind in staat om abstract te redeneren.
Zijn visie op spel
Hij stelde dat een activiteit onder spel valt wanneer deze aan drie concrete voorwaarden voldoet:
Ik wil het: De kleuter moet volledig intrinsiek gemotiveerd zijn en de activiteit vrijwillig aangaan. Hiervoor moet de leerkracht ruimte geven aan vrije keuze en eigen plannen van de kinderen.
Ik kan het: Spel vertrekt altijd vanuit wat het kind al kan
Ik wil het voor langere tijd samen met jou: Een kind is tijdens het spelen gericht op waar het wil gaan spelen en met wie.
De invloed van Jean Piaget
De door Piaget omschreven fasen komen vaak terug in boeken rondom pedagogiek en onderwijs. Door rekening te houden met de ontwikkelfasen zou je kinderen effectiever kunnen laten leren. Ook zijn veel lesmethodes gebouwd op deze theorie. De invloed van Piaget is dus erg groot geweest, maar er is ook kritiek.
Allereerst zijn er onderzoekers die de door Piaget omschreven fasen te globaal of wel te willekeurig vinden: Er kan onvoldoende duidelijk worden gemaakt wanneer een kind zich in een bepaalde fasen bevindt en dus is het niet wetenschappelijk.
Ten tweede is de kritiek dat zijn ontwikkelfasen enkel wat zeggen over specifieke cognitieve kennis, maar bijvoorbeeld niet gaan over sociaal gedrag en de persoonlijkheid van een kind. Deze laatste kritiek is echter discutabel, omdat Piaget hier wel degelijk mee bezig is geweest.
Op zoek naar meer?
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën in een reactie op deze blog te delen!
.
.
Comments