Kinderen huilen om de meest uitlopende redenen, maar vaak omdat ze zich emotioneel of fysiek gekwetst voelen. En huilen is juist goed: door je emoties de vrije loop te laten, worden deze niet opgekropt. Het is dus niet handig om ‘stop met huilen!’ tegen een kind te zeggen. Maar wat moet je dan wel doen om hem of haar te troosten?
Verdriet is nuttig!
Verdriet is absoluut geen slechte emotie. Verdriet hoort zelfs bij een normale ontwikkeling en heeft een belangrijke functie. Door verdrietig te zijn verwerk je namelijk gebeurtenissen.
Natuurlijk is absoluut niet leuk als een kind huilt, of het in jouw ogen nou aanstellerij is of dat er echt iets aan de hand is. Een eerste reactie van volwassenen is vaak dan ook: ‘stop nu eens met dat gehuil!’. Maar voor kinderen is het normaal om hun emoties los te laten door te huilen. Kinderen die verdriet uiten, doen dat altijd met een reden. Als een kind huilt, is er iets aan de hand. Soms kan het kind dat niet zelf onder woorden brengen en gaat het daarom huilen, soms huilt het omdat het bang is, onzeker of niet lekker in zijn vel zit.
Daarmee wil het kind eigenlijk zeggen ‘ik overzie het nog even niet allemaal’ of ‘ik vind het allemaal spannend en veel, en moet even wennen’. Hij/zij heeft het huilen dan nodig om zijn/haar balans weer te vinden.
Het is belangrijk dat een kind weet dat het zijn verdriet op een adequate manier mag tonen. Het is dus beter om een kind niet te ontmoedigen om te huilen.
De manier waarop je reageert kan ervoor zorgen dat een kind zijn/haar gevoelens wegstopt of, door positief te reageren, het kind helpen om met zijn gevoelens te dealen.
Door te valideren dat de gevoelens van een kind echt zijn, zal zijn ‘bui’ als sneeuw voor de zon verdwijnen. En dat versterkt ook nog eens jullie band!
Meer over het nut van emoties lees je in mijn blog: De functie van emoties
Verdriet reguleren
Het adequaat kunnen aansturen van verdriet vraagt om emotieregulatie. Deze vaardigheid wordt aangestuurd vanuit je brein en zorgt ervoor, dat wanneer je verdriet voelt, je de lading van deze emoties af kan laten zakken, om te voorkomen dat het verdriet anders je gedrag gaan beheersen. Het is een vaardigheid die onder de executieve functies valt en die je moet ontwikkelen.
Meer over executieve functies lees je in mijn blog: Executieve vaardigheden
Meer over emotieregulatie lees je in mijn blog: Emotieregulatie
Voor het leren omgaan met verdriet moet een kind verdriet eerst kunnen herkennen en zichzelf bewust zijn van hoe je je dan voelt. Daarnaast is het ook van belang dat het kind verdriet kan uiten en moet het verdriet bij anderen kunnen herkennen en hier op een goede manier op kunnen reageren. Dat wordt iets makkelijker naarmate het kind ouder wordt.
Peuters kunnen hun emoties nog niet beheersen en hebben regelmatig een huilbui.
Vanaf ongeveer vier jaar kan een kind vertellen dat het verdrietig is.
In de praktijk zie je dat de beginsituaties van kleuters op dit gebied erg veel kunnen verschillen. De ene kleuter die net op school komt heeft al veel meer vaardigheden dan de andere. Het gebruik van ontwikkellijnen is bij het observeren van de emotieregulatie een handig hulpmiddel. Je vindt ze in mijn blog: De emotionele ontwikkeling van kleuters
Het is dan nog steeds lastig om deze emoties te beheersen.
Dat komt door de ontwikkeling van het kleuterbrein. Het brein is pas rond het 23e levensjaar uit ontwikkeld. Je kunt van kleuters daarom niet dezelfde emotieregulatie vaardigheden verwachten als van oudere kinderen en volwassenen.
Meer hierover lees je in mijn blog: Het kleuterbrein en emoties
Hoewel het brein van kleuters dus nog in ontwikkeling is, is het wel belangrijk om het reguleren van verdriet juist in de kleuterleeftijd al te trainen. Juist omdat het kleuterbrein nog erg kneedbaar is. Door een kind nu al te leren hoe hij moet omgaan met verdriet, help je hem/haar dat op de lange termijn en dus in de rest van zijn leven.
Zo groeit het kind op tot een evenwichtige volwassene.
Een ouder kind huilt vaak ingetogener dan een jong kind.
Het feit dat een kleuter zo hard en ongeremd huilt, is een teken dat het emotioneel nog jong is. Dat is helemaal niet erg; hij zal hierin gaan groeien naarmate hij ouder wordt.
Karakter, ervaring en omgeving
Iedereen uit zich op een andere manier. Buiten het gegeven dat een kleuter zijn emotieregulatie nog erg aan het ontwikkelen is, heeft omgaan met verdriet ook te maken met de omgeving, zijn/haar ervaringen en een stukje karakter.
Ieder kind is natuurlijk wel eens verdrietig. En meestal kan het na een huilbui weer omschakelen en overgaan tot de dagelijkse orde. Maar sommige kinderen hebben veel temperament, zijn opvliegender, intenser, gevoeliger of eigenwijzer dan het gemiddelde kind en zijn vaak en snel verdrietig en blijven hier lang in hangen. Deze kinderen worden aangeduid als temperamentvolle kinderen. Meer hierover lees je in mijn blog: Temperamentvolle kleuters
Tips voor de begeleiding
Meestal weet een kind zelf ook niet waarom het zo verdrietig reageert. Op zo’n moment lijkt de emotie het kind over te nemen. Het is vaak een opluchting voor kinderen om te begrijpen waarom je verdrietig wordt én dat je zelf iets kunt doen om je beter te voelen.
Dat kun je bij kleuters bijvoorbeeld op de volgende manieren oefenen:
Bied prentenboeken aan! Bied prentenboeken aan over verdrietig zijn.
Op die manier kun je verder in gesprek gaan.
Leer kinderen dat het niet erg is om verdrietig te zijn!
Kinderen moeten leren dat het niet erg is om soms verdrietig te zijn. Het is normaal dat het kind zich in bepaalde situaties verdrietig voelt.
Erken de gevoelens!
Richt je aandacht op hetgeen waardoor het kind overstuur raakte!
Dit kun je bijvoorbeeld tegen het kind zeggen:
'Ik weet dat je dat speelgoed heel graag wilde'
'Je schrok echt heel erg van die hond he'
'Laat mij eens kijken naar je geschaafde knie'
Het heeft geen zin om kwaad te worden of de angsten te bagatelliseren.
Leid het kind af waar mogelijk en maak het zeker niet groter dan het is, maar neem zijn/haar gevoel wel serieus.
Troost het kind!
Toon begrip ("Ik snap dat je verdrietig bent") en biedt troost. Dit kun je bijvoorbeeld tegen een kind zeggen om hem of haar te troosten en gerust te stellen:
'Ik ben bij je'
'Wat vervelend dat dit zo moeilijk is voor je'
'Ik ben er voor je'
'Je bent veilig'
Spreek het kind aan op het gedrag!
Naast het begrip en het verwoorden van zijn/haar gevoel, kun je een kind wel aanspreken op het gedrag dat je niet of anders wil zien. Doe dat heel consequent. ‘Je bent een beetje moe en hangerig, dat geeft niet, maar ik luister niet naar kindjes die piepen en jengelen. Als je gewoon praat of iets vraagt dan luister ik wel naar je!’ Negeer het piepen verder en reageer als het kind op een normale toon iets vraagt of zegt.
Laat het kind zich op creatieve manieren uitdrukken!
Ook al is (leren) praten over zijn innerlijke wereld belangrijk voor een kind, er zijn meer manieren om daar uiting aan te geven, zoals: verdriet eruit schreeuwen, zingen, dansen, luisteren naar muziek die past bij je gevoel, tekenen en knutselen wat je voelt of opschrijven op briefjes en die in een zelf geknutselde ‘emotiedoos’ stoppen.
Door een kind te laten verbeelden hoe het iets beleeft, laat je zijn/haar ervaring puur. Bovendien laat het kind dan makkelijker de controle in zijn hoofd los.
Al tekenend maak je bijvoorbeeld rechtstreeks contact met gevoelens, beelden, herinneringen. Daarnaast komt een gesprek makkelijker op gang als je bezig bent en je vragen kunt stellen over een tekening. Samen creatief bezig zijn verbindt bovendien.
Leer kinderen hun verdriet reguleren!
Tips hiervoor vind je in mijn blog: Emotieregulatie
Bied structureel activiteiten aan rondom verdriet!
Suggesties hiervoor vind je in mijn blog Activiteiten om de emotionele ontwikkeling te stimuleren
Op zoek naar meer?
Boekentips:
Heb je zelf ook nog aanvullingen of tips? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Lisa van den Akker. jmouder.nl. (2023). 4x hoe verschillende typen ouders reageren op emoties van kinderen. Geraadpleegd op 19 oktober 2023.
Commentaires