Wanneer kinderen moeiten hebben om mee te komen in ons schoolsysteem, heeft dit soms te maken met hiaten in de leerstof, maar soms ook doordat de leerstof op een andere manier wordt opgenomen dan dat deze in de klas wordt aangeboden.
In het onderwijs wordt veelal gebruik gemaakt van ‘bottom-up’ leren, het steeds toevoegen van puzzelstukjes van informatie totdat er uiteindelijk een geheel ontstaat.
Maar voor sommige kinderen in het onderwijs is dit lastig. Want wat betekent een puzzelstukje nou? Kun je op basis van slechts een paar puzzelstukjes weten wat de uiteindelijke puzzel gaat zijn? En kun je begrijpen waarom deze stukjes zo belangrijk zijn als je het geheel niet overziet? Deze kinderen zijn meer gebaat bij top-down leren.
In deze blog vertel ik je er meer over.
Bottom-up leren
De tegenhanger van top-down onderwijs is bottom-up onderwijs.
Daarbij voeg je steeds puzzelstukjes van informatie toe totdat er uiteindelijk een geheel ontstaat. Je werkt dus in kleine stapjes om bij de laatste stap een begrip en beeld te hebben bij het einddoel. Kennis wordt dus opgebouwd vanuit afzonderlijke delen.
Dat einddoel heb jij als leerkracht in je hoofd of wordt in de methode uitgewerkt.
Elk stapje is haalbaar en zorgt voor een kleine succeservaring.
Voorbeelden van een bottom-up benadering:
‘Vandaag maak jij een bloem op de kralenplank. De vorige keer legde je het voorbeeld onder de plank. Zullen we het er nu eens naast leggen?’.
'We gaan leren over de tijger. Vandaag gaan we leren wat tijgers eten en morgen waar ze wonen'
'We gaan bij het thema lente een bloem maken '
De meeste lesmethoden in het onderwijs zijn bottom-up opgedeeld.
Voor veel kinderen is bottom-up leren prima. Zij hebben vertrouwen in de leerkracht en plezier in het activiteitenaanbod. Bij bottom-up leren hebben kinderen vaak wel weinig inzicht in het einddoel van de lesstof. Hierdoor zie je veel kinderen die klakkeloos de opdrachten maken omdat de leerkracht heeft gezegd dat ze dat moeten doen.
Voor sommige kinderen vormt het bottom-up systeem echter een struikelblok en is het lastig om de betekenis van de losse puzzelstukjes zonder het geheel van de uiteindelijke puzzel te doorzien. Voor deze kinderen kan een top-down aanpak prettig zijn om ze meer structuur en motivatie te geven.
Top-down leren
Top-down denkers gaan niet graag aan de slag als ze geen goede reden zien om dat te doen. Voor een top-down denker is alle kennis onderdeel van de wereld om hem heen.
Kennis is met elkaar verbonden en heeft betekenis nodig om bruikbaar opgeslagen te worden. Er wordt gedacht vanuit het ‘waarom’ naar het ‘hoe’.
Een grote rode vlag voor problemen die vanuit top-down denken komen is het herhaaldelijk stellen van de waarom-vraag.
Deze kinderen zijn erg gebaat bij een top-down benadering.
Bij een top-down benadering vertrek je vanuit het geheel. Je laat het kind eerst het totaalplaatje zien, om vervolgens pas de losse stukjes te gaan bespreken.
Op deze manier snapt een kind welke onderliggende kennis en vaardigheden geleerd moeten worden om daar te komen en waarom het dus nuttig is om bepaalde kennis op te doen of een vaardigheid te oefenen. Dit versterkt de motivatie enorm en vergroot de kans dat informatie ook daadwerkelijk wordt opgeslagen.
Het is dus belangrijk om, voordat de les begint, het leerdoel te benoemen.
Dit kan kinderen vanaf het startpunt van een leerproces al een perspectief bieden op het einddoel van een leerproces. Hierdoor weet een kind dat al het harde werk dat hij verricht tot een doel leidt dat hij aan het begin van zijn leerproces nog niet had behaald en zijn eigen leerproces gerichter aansturen. Op deze manier wordt de kennis niet puur los van de wereld om het kind heen gestampt, maar wordt er inzicht gekweekt, waardoor de kennis onderdeel wordt van het wereldbeeld van een kind.
Maar wat zijn die leerdoelen dan?
Heel basaal gezien is het leren van nieuwe kennis en vaardigheden een manier om de wereld voorspelbaar, begrijpelijk en manipuleerbaar te maken. Je hebt bepaalde kennis dus nodig om je op lange termijn te kunnen redden in de wereld. Het is alleen niet altijd duidelijk wat de relevantie is van specifieke onderwerpen die scholen behandelen.
Deze uitleg is wel nodig, omdat het een manier biedt om de nieuwe kennis makkelijker te passen in het wereldbeeld dat een kind al heeft opgebouwd.
Niet voor alle kennis is misschien direct een relevantie te bedenken die voor elk kind opgaat. Soms is de aangeboden activiteit op zichzelf misschien helemaal niet nuttig voor het individu, maar kan het wel enorm nuttig zijn om te leren hoe je verschillende soorten nieuwe lesstof kan leren en te experimenteren met verschillende leertechnieken op verschillende soorten lesstof, waar een kind later nog lang plezier van zal hebben. Wanneer je dit als doel bespreekt leg je dus de relevantie bij de vorm van het leerproces, in plaats van de inhoud.
Daarnaast hoort ook het uitleggen van het waarom van regels bij een top-down aanpak.
Dit kan veel strijd voorkomen. Vanuit de uitleg ontstaat dan het begrip van de regel en de reden erachter.
Voorbeelden van een top-down benadering:
‘Ik wil graag dat jij een kralenplank-opdracht gaat maken. Zo worden jouw vingers steeds soepeler en handiger en dat helpt je om over een tijdje mooi te kunnen schrijven’.
'We maken een mind-map over de tijger. Wat weet jij al van tijgers? En wat wil jij nog leren over tijgers? Met die vragen gaan we aan de slag!'
'Wat ga je maken bij het thema lente? Ga je het zelf proberen of wil je een voorbeeld? '
'Ik wil graag dat jullie elkaars hand vasthouden als we in de rij lopen. Dat is veiliger en overzichtelijker dan wanneer de rij zonder vaste handjes door de school loopt'.
Top-down denken is overigens géén beperking in het denkvermogen. Het is gewoon een ander uitgangspunt voor het verwerken van informatie en verwerven van kennis.
Top-down denken lijkt karakteristiek voor hoogbegaafde mensen. Wetenschappelijk is dit echter heel moeilijk om te onderzoeken, omdat de huidige middelen voor het onderzoeken van zulk gedachtegoed niet toereikend zijn.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
.
.
.
Comments