Juf Angelique
- 29 nov. 2022

Temperamentvolle kleuters

Bijgewerkt op: 4 feb.

Veel kleuters hebben regelmatig een driftbui. Dit gaat meestal over wanneer ze een beter taal- en spraakvermogen krijgen en meer dingen zelf kunnen. Maar temperament en een eigen wil hebben ook te maken met karakter. Temperamentvolle kinderen ervaren zowel de fijne als de minder fijne emoties heel intens. In deze blog vertel ik je hoe je temperamentvolle kleuters en kleuters met driftbuien kan begeleiden.

Driftbuien en leeftijd

Driftbuien zijn vaak tijdelijk van aard en gaan vaak samen met de leeftijd en emotionele ontwikkeling van het kind.

Peuters

Kinderen in de peuterleeftijd zijn nog volop aan het ontwikkelen en kunnen erg driftig worden wanneer iets niet gaat zoals ze willen. Dit gaat meestal over wanneer kinderen een beter taal- en spraakvermogen krijgen en meer dingen zelf kunnen. Maar ook wanneer ze kleuter zijn, kunnen ze nog wat ‘restverschijnselen’ hebben van die peutertijd.

Kleuters

Driftbuien bij kleuters vloeien voort uit de peuterpuberteit.

De woede heeft vaak eenzelfde, duidelijk aanwijsbare oorzaak: een kleuter heeft iets in zijn hoofd maar het lukt hem niet om het voor elkaar te krijgen, hij/zij wordt niet begrepen en heeft de woorden nog niet om zichzelf verstaanbaar te maken.

Voor veel kleuters is dat lastig schakelen in hun nog egocentrische leefwereldje.

Zijn ze al wat taalvaardiger, dan helpt dat behoorlijk: kinderen die duidelijk kunnen maken wat ze willen en bedoelen, hebben aantoonbaar minder last van uitbarstingen.

Zijn peuters nog driftig met hun hele lichaam, boosheid bij kleuters uit zich veel gerichter.

Ze slaan of gooien met spullen, ze roepen gemene dingen als “jij moet dood” of “jij bent stom”. Kleuters kunnen de impact van hun woorden en daden niet overzien en snappen eigenlijk nauwelijks wat ze zeggen. Neem het op het moment zelf niet al te serieus, en trek het je vooral niet persoonlijk aan. Pas als de driftbui over is, kun je uitleggen dat het niet aardig is om anderen dood te wensen of stom te noemen. Een kind mag best boos zijn.

Laat de kleuter dan voelen dat er ruimte is voor zijn kwaadheid, maar niet voor het bijbehorende agressieve gedrag.

Schoolkinderen

Ook bij schoolkinderen (en pubers) komen soms nog driftbuien voor.

Bij basisschoolkinderen speelt het karakter steeds meer een rol.

Jongens en meisjes met een licht ontvlambare aard zullen vaker last hebben van een driftbui dan kinderen met een relaxte natuur. Vooral als dingen niet lukken of ze verliezen een spelletje, moet de omgeving het ontgelden.

Driftbuien en karakter

Daarnaast speelt karakter ook een rol. Ieder kind wordt natuurlijk wel eens boos.

En meestal kan het na een boze bui weer omschakelen en overgaan tot de dagelijkse orde. Maar sommige kinderen hebben veel temperament, zijn opvliegender, intenser, gevoeliger of eigenwijzer dan het gemiddelde kind en worden vaak en snel boos en blijven hier lang in hangen. Deze kinderen worden aangeduid als temperamentvolle kinderen.

Temperamentvolle kinderen hebben een intens karakter.

Dit kan zich op de volgende positieve manieren uiten:

ze kunnen heel enthousiast zijn
ze lachen tot ze er bij neervallen
ze kunnen uitbundig reageren
ze kunnen diepzinnige vragen stellen
ze kunnen goed uiting geven van hun liefde (complimenten of knuffels geven
ze kunnen zich goed inleven in anderen.
ze zijn opmerkzaam: ze zien en horen dingen die de meesten van ons helemaal niet opvallen. Ze hebben oog voor details en voor de wereld om zich heen
ze kunnen heel scherpzinnig uit de hoek komen
ze weten wat ze willen
ze zijn creatief in het zoeken naar oplossingen
ze hebben veel doorzettingsvermogen
ze vertrouwen op hun eigen inzicht
ze leren het best door dingen te ervaren

Maar het kan zich ook op de volgende meer negatieve manieren uiten:

ze zijn heel erg gevoelig
ze ervaren negatieve emoties heftiger
ze komen door hun enthousiasme vaak wat luidruchtig over
ze hebben vaker last van een nare sfeer
ze zijn gevoeliger zijn voor harde geluiden of kriebelende stoffen
ze zijn snel afgeleid
het kan langer duren voordat ze de hoeveelheid prikkels hebben verwerkt
ze hebben een sterke eigen wil. Wanneer deze kinderen eenmaal iets in hun hoofd hebben zijn ze daar moeilijk vanaf te brengen.

De combinatie van al bovenstaande eigenschappen maakt het soms best ingewikkeld.

Het is voor een kind zelf ook lastiger te achterhalen waar de driftbui vandaan komt, waardoor het kind niet goed meer weet wat hij nou wil of nodig heeft.

Het gedrag van een temperamentvol kind is hierdoor soms ook moeilijk te voorspellen.

Het vraagt dus veel aandacht van jou als leerkracht om hier goed mee om te gaan, anders kunnen koppig gedrag of huilbuien het gevolg zijn.

Tips voor de begeleiding

Meestal weet een kind zelf ook niet waarom het zo boos reageert.

Op zo’n moment lijkt de emotie het kind over te nemen. Het is vaak een opluchting voor kinderen om te begrijpen waarom je boos of gestrest wordt én dat je zelf iets kunt doen om je beter te voelen. Dat kun je bij kleuters bijvoorbeeld op de volgende manieren oefenen:

Ga na waar de driftbuien vandaan komen!

Kijk waar het driftige gedrag vandaan komt. Vaak zijn driftbuien een signaal dat een kind ergens mee worstelt. Houd een tijdje wanneer het boze gedrag optreedt en wanneer juist niet. Dan kun je wellicht achterhalen wat de aanleiding is van de boze reacties.

Is dat bijvoorbeeld vooral als het kind moe is, of als het op iets aangesproken wordt, of als iets niet mag, enzovoort.

Wellicht helpt dat je om te ontdekken hoe je het beste kunt reageren. Ga daarnaast ook na:

Vanaf wanneer je deze verandering in gedrag hebt gezien?
Of er een onrustige periode voor het kind gaande is, is geweest of aankomt?
Of er spannende dingen zijn gebeurd, op komst zijn of nu bezig?
Of er grote veranderingen om het kind heen zijn?
Zit het kind lekker in zijn/haar vel?
Krijgt het kind genoeg aandacht?
Hoe het thuis gaat? Informeer eens bij de ouders of zij hetzelfde zien en zo ja vanaf wanneer.

Bied prentenboeken aan! Bied prentenboeken aan over boos zijn.

Op die manier kun je verder in gesprek gaan.

Laat het kind het zelf doen!

Het vaak ontzettend verleidelijk om een gefrustreerd kind meteen te hulp te schieten en een boos kind te kalmeren, maar het is juist belangrijk dat hij/zij leert om hiermee te dealen.

Laat het kind zijn eigen weg vinden! Leer het kind hoe hij zichzelf kan kalmeren.

Juist wanneer kinderen geen kans krijgen om problemen zelf op te lossen, lopen ze het risico om afhankelijk te raken van de hulp van mensen om hen heen.

Natuurlijk kun je een kind wél op de juiste weg helpen. Adviseer het kind bijvoorbeeld om even een pauze te nemen of diep adem te halen of even een pauze te nemen van de negatieve gevoelens, maar blijf het kind wel aanmoedigen om het probleem zelf te tackelen als hij weer wat rustiger is.

Geef ruimte!

Voor jonge kinderen is het wel belangrijk dat ze af en toe kunnen experimenteren met hun eigen wil. Ze moeten deze tenslotte ook ontwikkelen. Geef daarin soms dingen toe die niet zo belangrijk zijn. Maar daar waar een kind moet luisteren hou je voet bij stuk.

Daarnaast is het altijd handig om het kind een keuze te geven. Zo hebben ze het gevoel te mogen bepalen en de controle te hebben en dat is nou juist wat ze willen. Op die manier werken ze vaak beter mee en heb jij toch de leiding gehouden.

Blijf zelf rustig en duidelijk!

Blijf zelf rustig. Zo ziet een kind dat je de strijd niet aangaat. Wees kort en duidelijk in je opdrachten. Zeg wat je wél wilt zien van je kind (in plaats van wat je niet wilt). Zorg dat er een paar duidelijke basisregels zijn voor alledaagse dingen of veel voorkomende lastige momenten. Blijf bij deze afspraken en zwicht niet voor de reactie van het kind. Anders leert hij/zij dat zijn gedrag winst oplevert.

Emotie mag er altijd zijn, maar bepaald gedrag niet (zoals gooien of slaan).

Stel geen vragen als je geen ‘nee’ wilt horen!

Geef dan een opdracht.

Maak oogcontact!

Is het kind moeilijk bereikbaar? Loop naar je kind toe, kom op ooghoogte en maak eerst even oogcontact. Zeg vervolgens wat je wilt of verwacht.

Benoem de achterliggende oorzaak!

Probeer de achterliggende reden van het gedrag (de wens of het gevoel) te benoemen!

Zeg bijvoorbeeld: ‘Ik snap dat je het niet leuk vindt dat je geen koekje krijgt, want ze zijn zo lekker. Dat is jammer.’

Leg het uit!

Geef aan waarom iets niet kan.

Straf niet!

Straffen en op de gang zetten helpen niet. De driftbui gaat er niet van over, sterker, hij neemt vaak alleen maar toe. Wanneer je de nadruk legt op het ongewenste gedrag kun je in een negatieve spiraal belanden. Omdat vervelend gedrag aandacht oplevert, laat het kind dit dan steeds vaker zien. Tegelijkertijd raakt een kind gefrustreerd door alle correcties, wat zich weer kan uiten in nog meer ongewenst en driftig gedrag.

Dus laat zien dat je het waardeert als het wél goed gaat.

Gebruik humor en afleiding!

Soms is afleiden al voldoende. Leid de kleuter weg van de plek of het stuk speelgoed waar de wrevel ontstond. Zet als het kind er gevoelig voor is humor in: met een grapje klaart de sfeer meestal ook al gauw op. Maar kijk goed naar het kind. Sommigen laten zich makkelijk afleiden en zijn gevoelig voor wat humor. Anderen worden alleen maar bozer als je zo de sfeer probeert te verbeteren. Ze voelen zich niet serieus genomen.

Geef alternatieven!

Geef terug of bedenk samen wat je kind wél kan doen, geef je verwachtingen aan en vertel hoe je kind zich kan/moet verbeteren. ‘De afspraak was dat je hier met zand mag spelen en niet binnen. We kunnen wel een andere plek buiten zoeken.’

Bied troost!

Veel driftige kinderen staan niet open voor troost. Zij moeten eerst zelf tot rust komen. Breng ze eventueel naar een rustig plekje. Andere kinderen hebben juist die knuffel hard nodig. Je moet zelf uitvinden wat het beste werkt. Als het kind gekalmeerd is, is het altijd goed om even te laten weten dat alles weer oké is. Vooral jonge kinderen schrikken van hun driftbui en hebben daarna de bevestiging nodig dat je niet (meer) boos bent.

Leer kinderen hun emoties te reguleren!

Tips hiervoor vind je in mijn blog: Kleuters en emotieregulatie