Het is bij taalzwakke kinderen erg belangrijk dat de leerkracht tijdig actie onderneemt.
Hiermee kan niet alleen het risico op didactische problemen bij de leerling worden verkleind, maar ook gedragsproblemen, die vaak worden veroorzaakt door problemen in de communicatie van een kind, kunnen dan tijdig worden aangepakt.
In deze blog vertel ik je er meer over.
Niet afwachten!
Op veel scholen wordt, als gevolg van bezuinigingen, de logopedische screening door de GGD steeds verder uitgekleed. Vaak blijft er alleen nog een screening over in groep 2.
De ontwikkeling van kinderen, die zwak (maar niet onvoldoende) presteren op taalgebied, wordt hierdoor niet meer gevolgd door de logopedist.
Doordat deze screening steeds verder wordt beperkt, is er voor de leerkracht een steeds grotere rol weggelegd met betrekking tot het signaleren van taalproblemen.
Het is dan ook belangrijk, dat de leerkracht weet wanneer het nodig is om in te grijpen, als hij/zij een taalzwakke leerling in de klas krijgt.
Als de leerkracht tijdig actie onderneemt, kan het risico op didactische problemen bij de leerling namelijk worden verkleind.
Ook gedragsproblemen, die vaak worden veroorzaakt door problemen in de communicatie van een kind, kunnen dan tijdig worden aangepakt.
Veel kleuterleerkrachten laten taalzwakke kleuters een jaar doubleren om de taalontwikkeling af te wachten. Er wordt gedacht aan een late rijping.
In tegenstelling tot andere gebieden in de ontwikkeling van een kind moet bij taalzwakke kinderen de taalontwikkeling echter niet worden afgewacht. Als een kind op vierjarige leeftijd op de basisschool komt, heeft het namelijk het grootste gedeelte van zijn/haar taalontwikkeling al doorlopen! Als daarom bij binnenkomst op de basisschool de taalontwikkeling als zwak wordt gezien, is het nodig om in te grijpen!
Een extra jaar doubleren in groep 2 heeft geen zin, als er niet actief wordt ingestoken op de taal. Het is dus belangrijk, dat de leerkracht de taalproblemen tijdig signaleert en met de ouders overlegt wat er moet worden gedaan om het kind optimaal te ondersteunen.
Het inschakelen van de logopedist is hierbij belangrijk, om te zorgen voor goede diagnostiek en om adviezen te krijgen over de beste aanpak.
Signaleren
Om te bepalen of de taalontwikkeling van een leerling goed verloopt, kan gebruik worden gemaakt van de leerlijnen, behorende bij een normale taalontwikkeling. Je vindt deze in mijn blog Mondelinge taalontwikkeling
Deze talige mijlpalen moeten op een bepaalde leeftijd zijn behaald. Mocht een leerling hier niet aan voldoen, dan is er reden tot zorg.
Er kan pas met lezen en schrijven worden begonnen, als de Minimum Spreeknormen door de leerlingen behaald zijn. Pas als de mondelinge taalvaardigheid goed is opgebouwd en het kind in zijn/haar denken de wereld los van zichzelf kan beschouwen, is het namelijk toe aan een bewuste reflectie op taal. Dan begint ook het lezen en schrijven.
Indien dit niet het geval is, is het belangrijk, om de didactische ontwikkeling van de leerling goed in de gaten te houden. Didactische problemen zijn dan te verwachten en moeten tijdig aangepakt worden, om een grotere achterstand tegen te gaan!
Signalen van een vertraagde taalontwikkeling kunnen zijn:
Een zwak auditief geheugen
Klankverwisselingen: m/n, p/t/k, s/f/g, eu/u/ui
Woordverhaspelingen
Regelmatig terugkerend gehoorverlies
Moeite met het herkennen van woorden als ze in losse klanken worden uitgesproken (synthese) of als ze niet volledig worden uitgesproken (bijv. slaapamer)
Moeite met het in de goede volgorde leggen van een reeks van vier plaatjes, die tezamen een verhaaltje vormen
Moeite hebben met taal-denkrelaties, zoals verschillen, tegenstellingen, overeenkomsten en eigenschappen
Een onduidelijke articulatie, weinig intonatie en haperend spreken
Een korte aandacht span voor auditieve taken
Taalachterstanden versus taalstoornissen
Het is wel belangrijk, om een onderscheid te maken tussen taalzwakke kinderen en kinderen met taalstoornissen. Primaire taalstoornissen zijn te herleiden tot een fout in het DNA van een kind en worden niet veroorzaakt door meertaligheid, een te gering taalaanbod vanuit de omgeving, enzovoort.
Veel ontwikkelingsstoornissen hebben gevolgen voor de taalontwikkeling.
Er wordt dan gesproken van een secundaire taalstoornis.
Hierbij kun je denken aan een verminderde intelligentie en leer- en gedragsstoornissen (zoals ADHD en ODD). Bij stoornissen in het autistisch spectrum is de communicatie altijd een gebied, dat problemen oplevert. En dit behoeft dus altijd aandacht te krijgen bij de begeleiding van een leerling met een ASS. Kinderen met primaire en secundaire stoornissen hebben een specifieke begeleiding nodig, omdat hun taalontwikkeling niet het pad volgt van de normale taalontwikkeling. Voor adviezen en informatie hierover kun je bijvoorbeeld bij de logopedist terecht.
Hoe weet de leerkracht of er sprake is van een taalachterstand óf van een taalstoornis? Doordat er veel verschillende factoren een rol kunnen spelen bij het belemmeren van de taalontwikkeling, is het belangrijk om hier tijdig naar te laten kijken.
Een onderzoek bij de logopedist naar de taalontwikkeling kan al plaatsvinden als een kind 18 maanden oud is! Bij audiologische centra in Nederland wordt multidisciplinair onderzoek gedaan bij kinderen. Tijdens zo’n onderzoek wordt een kind op één ochtend door zowel de logopedist als de psycholoog gezien. Zo kan de taalontwikkeling naast de totale ontwikkeling worden gezet en worden de mogelijke belemmerende factoren ook goed in beeld gebracht. Een goede diagnose is belangrijk voor de begeleiding van een leerkracht, voor de aanpak op school en voor de therapie door de logopedist.
Tweetaligheid
Tweetaligheid (of meertaligheid) hoort niet thuis onder het kopje taalstoornissen.
Voor een normaal ontwikkelend kind (een kind dat niet te kampen heeft met een verminderde intelligentie, ontwikkelingsstoornissen, enzovoort) heeft het moeten verwerven van twee talen géén nadelig effect.
Meertaligheid is geen belemmering, maar kan juist in het voordeel werken: de verschillende talen zorgen voor een breder woordbegrip.
Wél is het belangrijk, om ouders de juiste adviezen te geven over het meertalig opvoeden van kinderen. Hier ligt een belangrijke rol voor de leerkracht.
De taalontwikkeling stimuleren
Een kind van vier jaar heeft dus het grootste gedeelte van zijn/haar taalontwikkeling al doorlopen. Als taalzwakke kinderen met vier jaar op de basisschool komen, is het echter geen gelopen race. In de kleuterperiode zijn de hersenen nog volop in ontwikkeling. Hersenstructuren worden geformeerd op basis van stimulans uit de omgeving.
Een aantal dingen zijn dan noodzakelijk, om het kind straks een goede start te kunnen geven in groep 3:
Het stimuleren van de taal door extra taalactiviteiten.
Een Voorschot benadering
Het vragen van advies aan een logopedist.
De taalrijke omgeving van de kleuterklas biedt ook volop mogelijkheden tot deze stimulans.
Een doelgericht aanbod
Woordenschatontwikkeling gebeurt vooral in interactie met elkaar. Daarnaast is een goed, doelgericht woordenschataanbod ook erg belangrijk.
Deze bied je in de volgende vijf stappen aan:
Stap 1: Woorden kiezen
Voordat je doelgericht woorden gaat aanbieden moet je eerst een keuze maken.
Om de woorden te laten aansluiten bij de belevingswereld, is het een goed idee om woorden te kiezen die bij het thema passen waar je op dat moment in de klas over werkt.
Start het thema met de basiswoorden en biedt daarbij de lidwoorden aan.
Bied niet alleen voorwerpen aan, maar ook gerelateerde werkwoorden, verkleinwoorden, meervoudsvormen en plaats-/positiebegrippen. Bedenk voordat je start aan een thema ook welke woorden je op welke dag/welke week je gaat aanbieden. Je kunt dan ook activiteiten op deze dag aanbieden waarbij deze woorden herhaald zullen worden.
Stap 2: De woorden doelgericht aanbieden
Na de woordkeuze is het belangrijk om doelgericht de woorden aan te gaan bieden.
Creëer hiervoor een rijke situatie waarin je nagaat wat de voorkennis van de kinderen is en waarin de woorden aangeboden kunnen worden.
Stap 3: Maak de betekenis duidelijk
Vervolgens is het belangrijk dat je de betekenis van het woord duidelijk maakt.
Je kunt hier gebruik maken van de drie U's: uitbeelden, uitleggen en uitbreiden.
Hierdoor wordt de betekenis zichtbaar, toegelicht en wordt het netwerk van woorden gekoppeld. De woorden worden in deze fase geclusterd in grafische modellen aangeboden.
Stap 4: Inoefenen
Nadat je woorden expliciet hebt aangeboden is het net zo belangrijk om het woord goed in te oefenen. Na één keer aanbieden onthouden de kinderen het woord en de betekenis namelijk nog onvoldoende. Het is dan ook nodig om het woord en de betekenis ervan in te oefenen door verschillende activiteiten aan te bieden. Deze activiteiten kunnen op verschillende momenten verdeeld over de dag/week plaatsvinden.
Wanneer je meerdere keren op verschillende manieren in de week de woorden herhaalt, zal dit woord beter beklijven. Prentenboeken zijn hier bijvoorbeeld ook erg geschikt voor en ze zijn lekker laagdrempelig.
Stap 5: Controleren
Tenslotte controleer je of de leerlingen het woord en de betekenis kennen.
Daarbij zet je niet in op de passieve woordenschat, maar controleer je of de kinderen het woord actief beheersen. Doe dit bij voorkeur spelenderwijs en door te observeren en liever niet door het af te checken. Tijdens de activiteiten zie je al snel of een kind actief een woord gebruikt en of dat een kind het woord begrijpt.
Tips voor de ondersteuning
Licht ouders voor!
De thuissituatie is ook erg bepalend voor de taalontwikkeling van een kind. Maak ouders daarom duidelijk hoe essentieel een grote woordenschat is en breng ze op ideeën om het een en ander te verbeteren. Ouders kunnen met een kleine bijdrage al een grote bijdrage leveren aan de ontwikkeling van e woordenschat van hun kind. Als ouders en school samenwerken aan de taalontwikkeling van kinderen, sluiten thuis en school op elkaar aan en creëren ouders en school samen een taalrijke omgeving
Zorg voor veel interactie met het kind!
Oefening baart immers kunst.
Benoem alles hardop!
Benoem je eigen handelingen constant. Doe daarbij alsof je een radiopresentator bent en benoem alles wat de luisteraar aan de andere kant van de radio niet kan zien.
Maak taal concreet!
Concreet leren is voor taalzwakke kinderen cruciaal. Heb je het over een brievenbus? Bezoek dan eens een echte brievenbus in de buurt.
Zet zoveel mogelijk concrete materialen in, die het kind vanuit zijn eigen leefwereld herkent.
En zet ook materialen in die gesprekken uitlokken, zoals een verteltheater, poppetjes en wereldspelmateriaal, een poppenhuis enz.
Spreek in volzinnen!
Een zin als 'Wil je even je blauwe jas pakken die aan de kapstok in de gang hangt? ''heeft heel veel meer woordenschat in zich dan de zin 'Pak je jas!', ook al is de boodschap hetzelfde.
Wees niet terughoudend met moeilijke woorden!
Ook met een zesjarige kun je spreken over iets abstracts als het woord ‘inspiratie’. Misschien begrijpen ze het concept van het woord niet meteen of nog niet helemaal, maar ze kunnen er al wel mee oefenen. Hoe vaker ze zo’n woord horen in een betekenisvolle context, hoe sneller ze het oppakken.
Structureer woorden!
Het voor structureren van woorden, middels een woordparaplu of een woordkast, zorgt ervoor dat de woorden op de juiste manier worden opgeslagen.
Oefen nieuwe woorden met spel in!
Nieuw aangeboden woorden kunnen middels spel of met materialen goed worden ingeoefend. Als leerkracht kun je daar sturing aangeven door mee te spelen en de nieuwe woorden in het spel te herhalen of het kind uit te lokken om deze te gebruiken.
Lees veel voor!
Door voor te lezen komen kinderen met andere woorden in aanraking dan normaal.
Verbeter niet!
Wanneer een kind een taalfout maakt, dan verbeter je deze niet expliciet. Een kind kan daar namelijk erg onzeker van worden, hetgeen weer zou kunnen resulteren in spraakangst, hetgeen ervoor zorgt dat kinderen minder oefenen met taal. Zegt een kind bijvoorbeeld: 'Ik liepte naar het school', dan kun je wel een reactie geven waarin je het juiste lidwoord en de juiste werkwoord vervoeging gebruikt. Reageer bijvoorbeeld met: ' Liep jij naar de school?' Was dat samen met mama?'. Dit zorgt ervoor dat een kind onbewust toch oefent met de juiste taal.
Op zoek naar meer?
Boekentip:
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën in een reactie op deze blog te delen!
..
.
.
Comments