Kleuters leren door te spelen. In hun spel ontdekken ze de wereld om zich heen.
Maar wat doe je als de kinderen niet goed weten wat ze moeten spelen?
Of als het spel zich steeds herhaalt? Er zijn verschillende manieren om het spel te begeleiden, zoals het aanbieden van rollenkaarten en een spelscript.
Deze hulpmiddelen kunnen kinderen die dat nodig hebben helpen om tot spelscenario's met duidelijke rollen en regels te komen. In deze blog lees je er meer over.
Rollenspel en zelfsturing
Kleuters ontwikkelen zich door te spelen. In hun spel ontdekken ze de wereld om zich heen. Ze leren deze wereld steeds beter begrijpen en zijn nieuwsgierig naar wat er om hen heen gebeurt. Ze oefenen, ontdekken en imiteren.
Vanuit neuro pedagogisch onderzoek wordt rollenspel gezien als een krachtig middel om de neuropsychologische functies te oefenen die aan de basis liggen van zelfsturing.
Het leert kinderen bijvoorbeeld om impulsen te beheersen, hun aandacht te richten en hun plannen flexibel bij te sturen. Het gaat dan echter niet om vrijblijvend spel, maar om rollenspel waarbij kleuters niet rommelen, maar een rol kiezen en daarin blijven, een scenario bedenken en niet ingaan op verleidingen buiten dat scenario en een reeks vooropgestelde spelregels volgen, die misschien niet helemaal overeen komen met hun eigen ideeën en wensen en vragen om flexibel aanpassen aan de inbreng van anderen en aan de omgeving. Zelfsturing ontwikkelt zich niet vanzelf. Het wordt voorafgegaan door externe sturing en oefening. Deze externe sturing kan door de leerkracht gebeuren, maar tijdens hun spel worden kinderen ook vaak gestuurd door andere kleuters.
Wat zijn spelscripts?
Kinderen die deze zelfsturing nog missen weten vaak niet goed weten wat ze moeten spelen of herhalen steeds hetzelfde spel. Er zijn verschillende manieren om deze zelfsturing te oefenen en het spel onder begeleiding van de leerkracht te begeleiden.
Je kunt bijvoorbeeld observeren, de inrichting van de themahoek aanpassen, meespelen, naast de kinderen spelen, het spel in de kring voorspelen, spelen met rollenkaarten of een spelscript aanbieden. Zo krijgen de leerlingen inspiratie en hebben ze een visueel geheugensteuntje tijdens het spel.
Geef kinderen die dat nodig hebben een duideijke rol en bespreek met hen wat deze rol inhoudt. Laat kinderen die liever op de achtergrond blijven ook eens een rol spelen waarbij zij de leiding hebben en geef de leiders de rol van een volger. Wanneer enkele kinderen al in de huishoek spelen en er op een later moment een kind bij komt, kunnen rollenkaarten ook fijn zijn. De rollen zijn al verdeeld. Het kind dat erbij komt krijgt dan een rol die nog niet is ingevuld. Verbied het spelen van rollen, zoals de kat, hond of baby. Deze rollen hebben te weinig inhoud. Deze kinderen doen niks en de rollen hebben een lage ontwikkelkracht.
Een spelscript is een verhaallijn die in de themahoek (of huishoek) kan worden gespeeld.
Het bestaat uit enkele stappen of scenes die de kinderen tijdens het spel volgen.
Deze worden door middel van foto’s, afbeeldingen of tekeningen visueel weergegeven, bijvoorbeeld door het spelscenario uit te laten tekenen of foto's op te hangen en deze te ondersteunen met een zin of enkele platen uit een boek op te hangen in de huishoek, en in de themahoek gehangen. Houd het simpel. Het gaat om het principe van structuur brengen in het spel op een visuele manier. Dat kan dus ook al met simpele tekeningetjes.
Kies de eerste keer maximaal drie handelingen voor je spelscript. Bijvoorbeeld: de tafel dekken, eten klaarmaken, eten, afwassen enzovoorts.
Het doel van spelscripts
Spelscrips kennen hun oorsprong vanuit de spelbegeleiding en zijn erg geschikt als remediërend hulpmiddel voor kinderen die anders niet of heel moeizaam tot spel komen. Soms kan een spelscript ook helpend zijn wanneer het spel nieuw is voor de kinderen, wat vaak het geval is bij thematisch spel.
Het werken met een spelscript heeft verschillende voordelen bij het stimuleren van rollenspel.
Kinderen doen nieuwe spelideeën op
Het helpt kinderen de verhaallijn vast te houden
Kinderen oefenen sociale vaardigheden
Kinderen leren een logische verhaalvolgorde vast te houden
Kinderen komen tot zelfsturing
Kinderen leren omgaan met tekens en symbolen
Kinderen komen in aanraking met verschillende leesstrategieën (eerst, toen, daarna)oefenen spelenderwijs met lezen, schrijven en rekenen.
Kinderen verrijken hun taalontwikkeling. Een spelscript biedt taalzwakke leerlingen houvasten geeft ook veel mogelijkheden voor het toevoegen van woorden aan spel.
Het zorgt voor uitbreiding van de woordenschat.
Zet spelscripts wel doelgericht in en doe dit dus niet te snel en te vaak.
Van kinderen die niet of nauwelijks tot spel komen wil je dus iedere stap uit het plan voorbij zien komen, maar in alle andere gevallen zijn spelplannen slechts suggesties.
De kracht van spel is immers dat kinderen leren zichzelf aan te sturen om in een rol te kruipen en een verhaal op gang te brengen.
Een spelscript maken en aanbieden
Een spelscript begint meestal in de kring. Je verkent eerst het thema met de kinderen.
Kies bij voorkeur een thema dat je echt kunt spelen en waar de kinderen veel ervaring mee hebben. Bekijk samen de volgende dingen:
WIE ga je zijn?
Bepaal samen welke rollen er bij het thema passen.
Verken met kinderen tevens de inhoud en mogelijkheden van een rol.
Het is namelijk niet altijd vanzelfsprekend dat kinderen hier betekenis aan kunnen geven als ze er in hun eigen belevingswereld nog niet bekend mee zijn. Welke taken heeft bijvoorbeeld een dokter? Welke spullen heeft hij daarvoor nodig? De kennis over een rol vergroot je ook met boeken, excursies en het uitnodigen van gastsprekers.
Bied bijvoorbeeld pictogrammen met verschillende rollen aan en laat de kinderen hieruit een keuze maken. Deze rollenkaarten kun je ook plastificeren en aan een ketting in de huishoek hangen. Zo weten de kinderen beter welke rollen ze zouden kunnen spelen. Het biedt hen bovendien ook een geheugensteuntje om in hun rol te blijven. Laat leerlingen na het spelen ook altijd reflecteren op hun rol.
WAAR ga je spelen?
Spreek af waar het verhaal zich gaat afspelen, bijvoorbeeld in een ziekenhuis.
WAT gaat er gebeuren?
Bespreek welke handelingen (dus wat) er bij de rollen in de spelhoek kunnen worden gespeeld. Begin eenvoudig. Bespreek bijvoorbeeld hoe je de tafel dekt, hoe de maaltijd verloopt en wat je na het eten doet. Of zet een huisdier in de huishoek en maak een script over het verzorgen van het dier. Stel met de kinderen een verhaal samen. Waar beginnen we mee en hoe eindigt het spel? Ook een prentenboek of versje is een goed aanknopingspunt voor een script. Geef de kinderen die veel moeite hebben met rollenspel eens een kaart met daarop (maximaal 5) wat-activiteiten en laat ze afstrepen wat ze hebben gedaan.
Materialen
Bekijk samen welke materialen er nodig zijn voor het uitvoeren van deze handelingen.
Als je een spelverhaal samen met de kinderen wilt samenstellen, doe je dit pas na de eerste spelervaringen in de hoek. Zonder ervaringen met materialen is een spelverhaal een betekenisarm verhaal. In een gesprek brengen de kinderen ideeën in.
Deze ideeën worden een verhaal, weergegeven in enkele foto’s of tekeningen.
Houd het wel overzichtelijk en bedenk niet te veel rollen en mogelijkheden (maximaal 5).
Je kunt hierbij ook dezelfde Wie-wat-waar kaarten gebruiken als bij de boeken die je voorleest. Mix de Wie-wat-waar kaarten los van de thema's ook eens lekker door elkaar, zodat er wellicht aparte combinaties ontstaan en kinderen hun fantasie kunnen aanspreken.
Een andere manier om tot een spelscript te komen is de kinderen een verhaal te laten dobbelen. Zorg voor een dobbelkaart waarop bij elk aantal ogen steeds een personage, plaats en gebeurtenis staat. Laat de kinderen 3x met de dobbelsteen gooien. De eerste keer gooien ze voor een personage. Gooi je bijv. 5 dan neem je de personage dat bij 5 vermeld is. De tweede keer gooi je voor een plaats waar het verhaal zich gaat afspelen. De derde keer gooi je voor een gebeurtenis waar het hele verhaal om draait. Soms kunnen dit hele lachwekkende combi’s zijn, een andere keer is de combi vergezocht maar kan er toch een heel leuk verhaal uit ontstaan. De kinderen bedenken het verhaal. Zo kunnen er verrassende verhalen ontstaan en mogen de kinderen de details zelf invullen.
Laat leerlingen altijd zoveel mogelijk actief meedenken. Noteer wat zij noemen.
Je kunt je spelscript met foto's, tekeningen of pictogrammen visueel vormgeven.
Een spelscript kan overigens ook tijdens het spel zelf ontstaan.
Ga hiervoor met een klein groepje naar de huishoek.
Verbreed het spel na een aantal keer door meerdere spelverhalen met de kinderen samen te stellen. Een verhaal in de huishoek waar de reisgidsen liggen en de koffers worden gepakt kan bijvoorbeeld verbonden worden aan het verhaal in het reisbureau, waar de reis wordt geboekt.
Spelbegeleiding
Kinderen hebben voorbeelden nodig dus het voorspelen van het script in de groep zorgt voor een enorme stimulans. Doe samen met een paar kinderen kort voor hoe het spelen met het spelscript werkt. Kijk naar de eerste kaart, benoem deze en speel een kort rollenspel. Ga zo verder met de tweede kaart.
Tip: Maak foto's hiervan en gebruik ze om je spelscript visueel te maken.
Een voorwaarde om te kunnen komen tot rijk spel in de huis/themahoek is zorgen voor voldoende speeltijd (minstens 50-60 aaneengesloten minuten).
Als er te weinig tijd is, dan zijn kinderen vooral bezig om materiaal te pakken en weer op te ruimen, wat ook erg frustrerend kan zijn.
Nadat je het spelscript het aangeboden speel je een paar keer mee en vervolgens laat je het los en kijk je of de kinderen het zelf oppikken.
Het spelverhaal is een steuntje in de rug om volgordelijke handelingen, met gebruik van specifieke taal, uit te spelen.
Kinderen die het prettig vinden, zullen er gebruik van maken.
Laat het verhaal van de kinderen blijven. Stuur niet teveel in het verhaal, maar geef enkele suggesties als het verhaal zich niet ontwikkelt. Een spelverhaal is geen dwingend voorschrift van wat er gespeeld moet worden. Voorkom dat het spel een opgelegd toneelstukje wordt. Het spel van de kinderen staat voorop en ze mogen er ook voor kiezen hun eigen spel te spelen. Het spelscript is bedoeld als steun. Het spel kan ermee op gang worden gebracht, waarna er eigen rollen en verhaallijnen verzonnen kunnen worden.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën in een reactie op deze blog te delen!
..
Comments