De prikkelverwerking verloopt bij iedereen weliswaar via dezelfde stappen, maar ook op een andere manier. Als je zintuigen de prikkels juist registreren en je hersenen de prikkels volgens de juiste prioriteit en in een goed tempo kunnen verwerken, dan klopt de balans, waardoor je prima kan functioneren. Soms is de prikkelverwerking echter uit balans en ervaar je te veel prikkels. In deze blog vertel ik je meer over overprikkeling.
Hoe ontstaat overprikkeling?
Als de zintuigen prikkels juist registreren en de hersenen de prikkels volgens de juiste prioriteit en in een vlot tempo kunnen verwerken, dan heb je geen last van zintuiglijke prikkels en kun je prima functioneren.
Het kan echter ook voorkomen, dat je zoveel prikkels binnenlaat, dat het van binnen erg vol en druk wordt. Je krijgt dan als het ware een overload aan prikkels in je hersenen.
Hierdoor kun je je minder goed richten op datgene wat op dat moment echt van belang is. Wanneer je zo overspoeld wordt door prikkels kost dat heel veel energie en soms is het zelfs pijnlijk. Geluiden klinken daardoor misschien zo hard, dat ze zeer doen aan je oren en wanneer iemand je aanraakt kun je heel hard schrikken. Hierdoor kun je ook heftig reageren.
Zelfregulering
Wanneer de prikkelverwerking uit balans is en we daardoor te gespannen zijn om een activiteit te doen, dan voelt dat (onbewust) niet prettig en gebruiken we onze zintuigen ook vaak om onszelf weer te kalmeren en een juiste alertheid te verkrijgen of te behouden. Dankzij deze zelfregulatie blijven we dus in balans en worden we niet hyperactief.
Dat reguleren gebeurt vaak onbewust vanuit eerdere zintuiglijke ervaringen, waarmee we geleerd hebben wat werkt en wat niet werkt. Onbewust doen we dus wat werkt.
De zintuigen die kinderen het meeste gebruiken om hun spanning te reguleren zijn beweging, evenwicht en tast.
Deze zelfregulering kan de reden zijn van bepaald gedrag wat je ziet.
Een kind dat overprikkeld is en in actie komt om de prikkelbalans te herstellen gebruikt strategieën om ervoor te zorgen dat er minder prikkels binnenkomen om zo weer controle over de situatie te krijgen. Je ziet vaak dat een overprikkeld kind dan prikkels weert, bijvoorbeeld door de handen over de oren te leggen, weigert en niet wil.
Kinderen laten dit gedrag dus niet zien om vervelend te doen, maar om alert te blijven.
Niet alle overprikkelde kinderen passen deze zelfregulering overigens in iedere situatie toe. Er zijn ook kinderen, die niets doen om prikkels buiten te sluiten. Een kind dat overprikkeld is en niets doet heeft vooral last van de prikkels kan juist heel erg opgewonden en druk zijn.
Dit leidt hem erg af. Omdat overprikkelde kinderen vaak niet bewust doorhebben waarom ze zich slecht voelen, klagen ze bijvoorbeeld vaak over buikpijn of hoofdpijn.
Overprikkeling en stress
Wanneer een kind overprikkeld is dan zal het meer dan gemiddeld mopperen, verdrietig, geïrriteerd en boos en gefrustreerd zijn over iets wat voor een ander onbelangrijk lijkt.
Op ernstige overprikkeling kan een stressreactie volgen, waardoor een kind vaak heftige, onvoorspelbare explosieve emotionele reacties kan laten zien. Dat komt, omdat er bij een stressreactie een mechanisme in werking treedt dat ervoor zorgt dat je lichaam in gereedheid is voor actie. Dat gebeurt onder meer doordat je lichaam het stofje adrenaline vrij laat komen, dat in de bloedbaan terechtkomt en boodschappen naar verschillende delen van het lichaam brengt. Het zorgt er bijvoorbeeld voor dat je spieren aanspannen, je bloeddruk hoger wordt, je hart sneller gaat kloppen, je pupillen zich verwijden en dat je je heel goed kunt concentreren op het "gevaar". Je bent daardoor op zo'n moment hyperalert en kunt vluchten, vechten of verstarren om te ontkomen aan de dreiging.
Dat mechanisme is heel nuttig wanneer je je werkelijk in een situatie bevindt, waarin je zodanig gevaar loopt, dat het je zou kunnen beschadigen. Echter...bij overprikkeling is dit vaak niet aan de orde en reageert een kind over the top in een hevigheid, die niet in overeenstemming is met de omstandigheden, waarin deze stressreactie optreedt.
Het lichaam reageert onder stress namelijk hyperalert en de reacties daarop zijn veel te scherp afgesteld. Hierdoor reageer je bijna voortdurend gealarmeerd. Je bent dan meer aan het overleven, dan aan het leven.
Dit mechanisme is bedoeld om kortdurend (tijdens een gevaarlijke situatie) te functioneren.
Langdurige stress is ongezond voor het lichaam, omdat een aantal andere functies van je lichaam gedurende zo'n stressperiode op een lager pitje worden gezet, zodat ale energie naar het overleven kan gaan. Functies als nadenken, geheugen, fijne coördinatie, spijsvertering, nadenken en slapen worden gedurende langdurige stress aangetast, omdat ze niet meer van belang zijn. Je kunt op zo'n moment ook niet van een kind verwachten dat het toch nadenkt, omdat deze functie is uitgeschakeld.
Combinaties
Soms staan de hersenen als het ware scherp afgesteld en laten ze weinig prikkels door aan de hersenschors. Soms staan de hersenen niet zo scherp afgesteld en laten ze te veel prikkels binnen. De hersenen maken voor alle zeven zintuigen apart een beslissing welke prioriteit ze hebben . Het kan bijvoorbeeld zijn dat de hersenen alle geluiden behandelen als zeer belangrijk, waardoor een kind deze sterk of te sterk waarneemt. Tegelijkertijd kan het zo zijn dat de hersenen visuele prikkels als onbelangrijk of saai zien en ze daarom amper of niet opmerken. Dan ben je overgevoelig voor geluiden en ondergevoelig voor visuele informatie. Er zijn allerlei combinaties mogelijk van onderprikkeld, precies goed en overprikkeld zijn.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën als reactie op deze blog te delen!
.
Comments