Bij de ontwikkeling van een kind speelt het opvoedingsproces een grote rol.
Kleuters hebben voor hun ontwikkeling nog het voorbeeld en de hulp van volwassenen nodig. Wanneer kinderen in een respectvolle omgeving kunnen opgroeien, waar begripvol wordt omgegaan met hun persoonlijkheid en waarin de opvoeders het kind een veilige basis aanbieden, dan worden zij aangemoedigd om zelf op onderzoek uit te gaan en dat komt hun ontwikkeling het beste tot z'n recht. In deze blog lees je meer over verschillende opvoedstijlen en hoe je daarin negatieve patronen kan voorkomen en doorbreken.
Veiligheid
Kinderen hechten zich aan hun opvoeders. Hun opvoeders functioneren als een veilige basis, waarop ze een beroep kunnen doen in geval van nood.
Veiligheid bieden is dan ook de meest fundamentele taak van opvoeders.
Opvoeders die het kind een veilige basis bieden door vertrouwen op te bouwen, grenzen te stellen en te duiden, zorgen ervoor dat het kind een basisveiligheidsgevoel kan ontwikkelen, waardoor het kind zich aangemoedigd voelt om zelf verder op onderzoek te gaan.
Zonder een gevoel van veiligheid gaat alle energie van een kind in verdediging zitten en kan er geen groei plaatsvinden.
Om die veiligheid te kunnen bieden speelt inleving in de behoeften van ieder individu en de bereidheid om aan deze behoeften tegemoet te komen een grote rol. Het uitgangspunt moet zijn: wat heeft het kind nodig? In plaats van: het kind moet doen wat ik zeg.
Boosheid van kinderen en problemen in het gedrag komen vooral voort uit hun behoefte aan liefde, affectie en zorg waaraan niet tegemoet wordt gekomen. In sommige gevalle komt het ook voor als gevolg van lichamelijke pijn of andere factoren, zoals overprikkeling.
Als er gedurende de eerste levensmaanden van een kind voldoende sprake is van sensitieve responsiviteit (een reactie waarbij de opvoeder rekening houdt met zijn/haar gevoelens en behoeften), dan zal er vanaf ongeveer de zevende levensmaand een veilige gehechtheid mogelijk zijn. Door een gebrek aan sensitieve responsiviteit kan onveilige gehechtheid ontstaan met heel wat gedragsproblematiek en negatieve gevolgen voor het latere emotionele leven van het kind.
Met de beste intenties
Een kind opvoeden houdt in dat je een kind wil helpen om zich evenwichtig te ontwikkelen.
Ieder kind is uniek en kent zijn eigen temperament en vaardigheden.
Ieder kind heeft daarbij ook zijn eigen behoeften en verlangens.
Temperament krijg je mee met de geboorte en is niet zomaar te veranderen.
Vaardigheden kun je (aan-)leren. Als ouder ken je het kind het best, en kun je dus ook vaak het best inschatten wat je kind nodig heeft.
Als opvoeder probeer je een kind natuurlijk zoveel mogelijk en met de juiste intenties te helpen bij zijn/haar ontwikkeling, maar af en toe is dat ook best lastig en verloopt het opvoeden niet helemaal vlekkeloos. Dit gebeurt iedere opvoeder. Het opvoeden van een kind brengt veel uitdagingen met zich mee. Doordat je als ouder zo sterk met je kind verbonden bent, is dit onvermijdelijk en daarbij spelen je eigen gevoelens ook mee.
Het bewust worden van je eigen handelen als opvoeder en je eigen opvoedingsproces kan een eerste stap zijn om mogelijke hindernissen in de opvoeding van een kind beter te kunnen nemen.
Opvoedstijlen
Opvoeders hanteren verschillende opvoedstijlen. Deze worden grotendeels gevormd door wat ze als opvoeder zelf hebben meegemaakt in je eigen opvoedingsproces.
Een opvoeder die zelf heel streng werd opgevoed, zal een andere visie hebben op het opvoeden van een kind, dan een opvoeder die nooit enige sturing kreeg en aan zijn/haar lot werd overgelaten. Het is belangrijk dat jij je als opvoeder hiervan bewust bent.
Eigen dromen en verwachtingen
Als ouder heb je zelf ook bepaalde dromen en verwachtingen, die je vaak op het kind projecteert, maar je moet wel opletten dat die de ontwikkeling van je kind niet in de weg gaan staan. Het is immers belangrijk dat een kind de kans krijgt om zijn/haar eigen weg te zoeken. Wanneer kinderen te weinig ruimte krijgen belemmeren we hen om hun eigen ontwikkelingspad te volgen. Deze kinderen gaan zich in vele gevallen angstvallig aanpassen aan wat er van hen wordt verwacht, waardoor ze weg groeien van hun innerlijke zelf en hun spontaniteit kwijtraken en dat kan op langere termijn grote gevolgen hebben.
Het is zeker niet zo dat kinderen helemaal geen begeleiding nodig hebben, maar de manier waarop dat wordt gedaan kan wel een groot verschil maken.
Eigen pijn
Vaak herkennen ouders zichzelf in hun kind en weten zij tegen welke problemen een kind daardoor kan oplopen. Ze projecteren dat dan op het kind en proberen het te behoeden voor dezelfde pijn. Hiermee krijgt het kind ook te weinig kans om zelf met vallen en opstaan ervaringen op te doen.
Afleiden, ontkennen en/of afkeuren
Kinderen zijn vaak van slag om kleine dingen. Kleine dingen die wij als volwassenen onbelangrijk vinden, maar die voor kinderen heel groot of belangrijk kunnen zijn.
Veel opvoeders leiden hun kind kind vanuit goede bedoelingen echter van hun emoties af, negeren deze compleet, keuren ze af of zwakken ze af. Ze willen het liefste dat een kind zich goed voelt en niet verdrietig is. Maar wanneer je als opvoeder reageert met uitspraken als: “stel je niet zo aan” en “maak je niet druk”, “niet verdrietig zijn”, “niet huilen”, “ach, het valt wel mee”, of “je hoeft niet zo van streek te zijn” dan ontken je eigenlijk het gevoel van een kind. Kinderen die emoties uiten, doen dat echter altijd met een reden. Als een kind bijvoorbeeld huilt, is er iets aan de hand. Soms kan het kind dat niet zelf onder woorden brengen en gaat het daarom huilen, soms huilt het omdat het bang is, onzeker of niet lekker in zijn vel zit. En dan ontstaat er bijna altijd onenigheid. Een kind voelt zich niet serieus genomen en wordt boos, tegendraads of verdrietig. Ook geven deze opvoeders vaak een ‘time-out’ aan kinderen als die hun emoties tonen. Ze zetten het kind dan even apart, het kind voelt zich dan afgewezen en zal extra lief gaan doen om weer geaccepteerd te worden. Dit helpt misschien voor het moment zelf, maar niet op de langere termijn. Kinderen zullen op die manier bang worden om afgewezen te worden en zich onveilig gaan voelen, ook in hun eigen omgeving. Vaak komt deze opvoedstijl voort uit een eigen oncomfortabel gevoel bij de emoties die het kind uit. Een kind leert door deze afleiding echter nooit hoe het op een gezonde manier kan omgaan met zijn/haar gevoelens. Het denkt dat het hebben van minder fijne emoties als verdriet of bang zijn, niet goed is. Het resultaat? Op een gegeven moment leert het kind zelfs om gevoelens op te kroppen en weg te drukken, deelt het niets meer en weet het niet meer met zijn/haar gevoel om te gaan.
Ook zal het kind zich anders gaan gedragen om zich veilig te voelen en dus niet zichzelf zijn. Wanneer je je hele leven je emoties weggestopt hebt, kunnen deze gevoelens als volwassene ook weer opduiken als het even tegenzit.
Agressie
Agressieve opvoeders bestempelen kinderen continu als ‘te veel’, ‘lastig’ of ondeugend’.
Bij deze manier voelt een kind zich compleet machteloos en heeft hij of zij het gevoel nooit te kunnen uiten hoe hij zich voelt. Natuurlijk blijven deze emoties vanbinnen borrelen, waardoor deze later tot uiting kunnen komen in woedeaanvallen.
Schuldgevoel en medelijden
Sommige volwassenen praten het gedrag van het kind vanuit een eigen schuldgevoel goed.
Ze noemen zich schuldig bij het nemen van bepaalde beslissingen, omdat ze weten dat het kind die beslissing niet leuk gaat vinden. Toch is het goed om niet toe te geven aan die gevoelens en daardoor een kind te geven wat hij/zij wilt. Een kind moet leren dat hij voor zichzelf ‘nee’ mag zeggen, ook al voelt hij zich schuldig tegenover iemand anders.
En volwassenen geven daarin dus het goede voorbeeld.
In plaats van medelijden te hebben en het goed te praten, leer je een kind de positieve kanten van teleurstelling en tegenslagen te bekijken of een oplossing te bedenken
Beschermen
Sommige opvoeders willen het kind voor alles beschermen. Door een kind voor alles te beschermen zal het echter zelf niet sterk in zijn schoenen staan wanneer dat nodig is. Begeleid het kind bij dingen die gevaarlijk kunnen zijn, in plaats van ze te vermijden, zodat hij zelfverzekerd wordt en zich weet te redden in situaties die hij later spannend vindt.
Vermoeidheid en emoties
Als opvoeder heb je vaak enorm veel taken. Je hebt veel ballen in de lucht te houden.
Niet gek dat je dan door vermoeidheid soms een korter lontje krijgt en vanuit emotie gaat reageren op emoties van een kind. Probeer hier zoveel mogelijk voor te waken.
Ook externe oorzaken, zoals problemen op het werk, problemen met je partner of problemen met sociale contacten, hebben invloed op je eigen handelen binnen de opvoeding. Niet alleen je eigen gedrag wordt hierdoor bepaald, ook het kind ervaart daardoor meer stress. Merk je dat emoties gaan opspelen, tel dan even tot tien of neem een time-out, zodat je eerst even kan kalmeren. Vraag jezelf af wat er aan de hand zou kunnen zijn. Achter het gedrag van een kind zit vaak een reden. Misschien is het kind overprikkeld, of voelt het zich gedwongen om bepaalde dingen te doen terwijl het daar niet aan toe is of daarin onvoldoende inspraak heeft gehad. Voor kinderen met een grote drang naar autonomie kan dit bijvoorbeeld leiden tot fikse driftbuien. Of wellicht maakt het kind zich zorgen en kan het dit gevoel niet verwoorden. Of voelt het kind zich niet gehoord.
Allemaal zaken waar een kind door van slag kan raken. Neem de woorden van een kind, dat reageert vanuit emotie, ook niet te persoonlijk. Vaak komen er nare woorden uit de mond van een kind omdat het zich onmachtig voelt. Laat het je niet raken.
Zorg dat je eigen batterij ook regelmatig opgeladen wordt.
Laissez-faire
Sommige volwassenen hanteren de laissez-faire opvoedstijl, waarbij elke emotie geaccepteerd wordt en er getroost wordt bij negatieve emoties.
Er wordt alleen niet benoemd wat de gevoelens inhouden, welke emoties het kind voelt en hoe het ermee om moet gaan. Negatieve emoties moeten gewoon over gaan en that’s it. Kinderen die op deze manier opgevoed worden, weten daardoor later niet hoe ze met emoties om moeten gaan en kunnen hun emoties niet op een gezonde manier reguleren.
Perfectionisme
Veel opvoeders willen het zo goed doen, dat ze erg kritisch en perfectionistisch zijn richting zichzelf. Kinderen kijken echter veel bij hun opvoeders af. Het is voor deze opvoeders dan ook raadzaam om wat meer te relativeren, daar je een kind anders onbewust ook aanmoedigt om dit gedrag, om zo perfect mogelijke prestaties te willen leveren, over te nemen. Verwachten dat een kind alles perfect kan en doet, werkt ook averechts.
Een kind leert dan namelijk niet dat falen ook bij het leven hoort. Dat het normaal, en ook prima is, als ze iets niet of minder goed kunnen dan een ander. Leer het kind liever de beste versie van zichzelf te worden en niet de beste in alles.
Alles uit handen nemen
Sommige volwassenen nemen kinderen alles uit handen. Geef kinderen juist een aantal taken die bij hun leeftijd passen en die hij/zij prima kan doen. Zo leert het kind dat bepaalde verantwoordelijkheden bij het leven horen en niet dat alles voor hem/haar gedaan wordt.
Voorkomen dat het kind fouten maakt
Als je altijd de fouten van een kind corrigeert, zal hij of zij nooit leren wat natuurlijke consequenties zijn. Bijvoorbeeld checken of hij/zij echt zelf zijn lunch in zijn tas gestopt heeft of zijn sportkleding in de was heeft gedaan. Laat je dit aan het kind over en hij/zij doet iets niet, dan leert het kind meteen wat daarvan de consequenties zijn en zal hij/zij het een volgende keer niet snel weer niet doen of vergeten.
Erkennen
Wat beter werkt, is het erkennen van emoties. Een kind is immers de baas van z’n eigen gevoelens. Niemand kan voor je kind bepalen wat hij voelt. Emoties liegen niet, ze komen recht uit het hart. Ze zijn er nooit voor niets.
Het erkennen van gevoelens is overigens wel iets anders dan een kind altijd z’n zin geven.
Als een kind is opgegroeid met de filosofie dat gevoelens welkom zijn en dat al je gevoelens geaccepteerd worden, zal het op latere leeftijd ook makkelijker kunnen omgaan met dezelfde emoties en gevoelens.
Natuurlijk kan je jezelf af en toe herkennen in alle reacties
Het belangrijkste voor een kind is om niet mee te gaan in zijn emotie, maar het ook niet kleiner te maken of af te keuren. Laat het kind weten dat het zijn gevoelens mag tonen en geef hem de aandacht en liefde die hij op dat moment nodig heeft.
Negatieve patronen doorbreken
Veel ouders zullen herkennen dat ze ondanks hun intenties om zo goed mogelijk rekening te houden met de behoeften van hun kind, regelmatig juist het tegenovergestelde effect bereiken. Soms is er sprake van wrevel en spanning, met eindeloze discussies of woede-uitbarstingen tot gevolg. In sommige gevallen escaleert het steeds weer, waardoor een ouder er steeds lastiger in slaagt om ook maar iets goeds te zien in het kind en de afstand tussen ouder en kind steeds groter wordt.
De start van onaangenaam gedrag is vaak een opmerking of een blik. De ouder maakt een kleine opmerking en het kind stelt een eerste negatieve reactie. Hierop volgt een nog negatievere reactie van de ouder, die ook de zelfcontrole verliest en in korte tijd escaleert dit in een hevig conflict met uitsluitend negatieve uitlatingen, hetgeen resulteert in ongewenst gedrag, soms gevolgd door agressie of teruggetrokken en/of angstig gedrag.
Dergelijke conflicten leiden ertoe dat de hele sfeer in het gezin onder nul raakt, het irritatieniveau bij alle partijen is verhoogd en de kans op een volgend identiek conflict toeneemt. Het negatieve proces dat ontstaat bij herhaaldelijke conflicten, werkt een negatief zelfbeeld en psychische klachten bij kinderen in de hand.
Hoe kun je dit nu voorkomen of doorbreken? Meer daarover lees je in mijn blog Gedrag
Op zoek naar meer?
Boekentip:
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog aanvullingen of suggesties op deze blog? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
.
.
Comentarios