Ieder mens heeft een primaire behoefte om gezien en erkend te worden, om erbij te horen, om ertoe te doen. Dat geldt voor jezelf als volwassene en zeker ook voor de kleuters in je klas. Wanneer je als leerkracht een kleuter het gevoel kan geven dat het alles mag ervaren en het er laten zijn zal het zich veilig bij jou jou voelen en voor een positieve relatie tussen leerkracht en kind en bovenal ook voor verbinding van kind met zichzelf zorgen.
Deze verbinding geeft het kind een prachtig uitgangspunt om vanuit te groeien en te bloeien, zowel emotioneel, cognitief als sociaal. In deze blog lees je er meer over.
Erken het nut van erkenning!
Volgens de Dikke Van Dale heeft erkennen de volgende betekenissen:
De waarheid van iets toegeven
Openlijk voor iets uitkomen.
In een kleuterklas zul je regelmatig te maken met uitingen van emoties of lichamelijke ongemakken. Als deze situaties zich voordoen is het belangrijk dat een kind weer terugkomt in zijn ‘Window of Tolerance’ (Siegel, 1999). De ‘Window of Tolerance’ is de neutrale modus, waarbij gedrag, emoties en lichamelijke ongemakken niet belemmerend werken.
Zit je in je ‘raampje’, dan is er een goede connectie met jezelf. Dan is het mogelijk om positieve, sociale interacties aan te gaan en actief deel te nemen aan activiteiten.
Bij bijvoorbeeld druk gedrag of moe zijn, verkleint het raampje waardoor er nauwelijks ruimte is om instructie te ontvangen en geconcentreerd te werken. Je kunt een kind in de genoemde situaties helpen terug te keren in zijn ‘Window of Tolerance’.
Erkenning van wat er is, is dan vaak een krachtige tool om een kleuter hierbij te helpen.
Dat wil zeggen: erkennen wat er bij een kind speelt, erkennen van behoeften, erkennen van het kind zelf. Door te erkennen, reik je een positieve omgeving aan waar gedrag gezien wordt als een uiting van iets wat op dieper niveau speelt.
Erkennen, hoe doe je dat?
Ieder kind is anders, daarom kan de behoefte aan de manier van erkennen voor ieder kind ook anders zijn. Voor de één kan dit een aai over de bol zijn, voor de ander is het puur gehoord worden, weer een ander kind vindt het fijn om even op zichzelf te zijn.
Kijk achter het gedrag!
Om te kunnen erkennen is begrip van jou als leerkracht nodig.
Bewustwording van de oorzaak achter gedrag creëert begrip.
En begrip geeft een kind veiligheid, erkenning en acceptatie.
Heeft een kind gewoon zijn dag niet? Speelt er thuis iets? Is het kind over- of onderprikkeld? Of is er sprake van een extra uitdaging?
Bied het kind rust en ruimte!
Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een stilteplek, waar over- of onderprikkeling ook meteen de kans krijgen om bij te trekken.
Door een stilteplek te bieden, reik je een positieve omgeving aan waar gedrag niet afgestraft, maar juist gezien wordt als een uiting van iets wat op dieper niveau speelt.
De boodschap dat je samen bepaald gedrag signaleert (herkent) én dat daar ruimte voor genomen mag worden (erkennen & doen), is heel waardevol. Door rust te bieden, en waar nodig achteraf gesprekken met het kind te voeren, groeit namelijk de bewustwording van het eigen gedrag. Het kind ervaart wat de gekozen oplossing oplevert en hoe het een volgende keer anders of beter kan. Hierdoor leert een kind zichzelf steeds beter kennen, bepaald gedrag of emotie eerder te signaleren en kan het leren voor zichzelf te zorgen en dat werkt op langere termijn weer preventief.
Erken uitingen van emoties! Het uiten van emoties is heel belangrijk. Emoties willen gezien, gevoeld en gehoord worden. Wordt dat niet gedaan, dan worden emoties in de vorm van energie binnen het lijf opgekropt. Langdurig en veelvuldig opkroppen van emoties kan op lange termijn ongezonde effecten teweegbrengen. Gelukkig staan jonge kinderen nog dicht bij zichzelf. Vanuit hun egocentrisch perspectief is het uiten van emoties vaak geen probleem.
Het correct leren uiten van een emotie is vaak nog wel erg lastig. Het gebeurt helaas regelmatig dat een kind door een niet correcte uiting van een emotie, zoals schelden en slaan, op zijn kop krijgt. Vaak wordt er geen scheiding aangebracht tussen de emotie (boosheid) enerzijds en de uiting (slaan en schelden) anderzijds. Juist hier is erkenning van de emotie boosheid cruciaal. Besef dat elke emotie iets over het kind vertelt en dat dit echt is. Bij verdriet is er sprake van rouw waarbij zaken anders lopen dan het kind graag had gezien en bij angst komt de veiligheid in het geding. Er is bij een boos kind een grens, zijn grens, overschreden en deze moet serieus worden genomen.
Het mag dus benoemd en bevestigd worden dat de boosheid volgens zijn waarheid terecht is. Daarmee erken je de onderliggende oorzaak en ontstaat er vaak rust. Indien een kind met grensoverschrijdend reageert, moet er echter wel gedrag worden aangeleerd, dat bij het correct uiten van boosheid hoort. Denk bijvoorbeeld aan het stampen met je voeten of met een boze stem je ongenoegen uiten.
Focus op de ademhaling of het opzoeken van een stilteplek maakt het kind vaak ook weer rustig. Daarnaast geven gesprekjes (zodra het kind rustiger is) steun en vergroten deze het bewustzijn bij het kind. Door taal te koppelen aan ervaringen wordt het emotiebegrip vergroot. Al deze aanpakken geven ruimte en dus erkenning van de emotie én wat vaak op dieper niveau geraakt is binnen het kind. Door gedrag en emoties te scheiden en door emoties te voelen en te erkennen, leren kinderen dat emoties belangrijk zijn.
Dat ze erbij horen in het leven, zowel de aangename als de onaangename.
Dat emoties iets over zichzelf vertellen, dat ze serieus mogen worden genomen én dat ze deze mogen doorleven. Op die manier krijgen kinderen vertrouwen in zichzelf en durven ze alle emoties aan te gaan. Hiermee vormen ze een stevige basis met zichzelf en kunnen ze zich ontwikkelen tot stabiele volwassenen.
Erken lichamelijk ongemakken! Het gebeurt ook regelmatig dat kinderen klagen over lichamelijke ongemakken, zoals buikpijn, hoofdpijn of vermoeidheid. Het is belangrijk om daar aandacht aan te schenken. Het lichaam geeft hiermee een grens aan en vertelt dat het rust nodig heeft. Door dit bewust te maken bij kinderen geef je ze een belangrijke boodschap mee: neem je lichaam serieus. Even pauze nemen helpt. Een veilige en rustige plek biedt in zo'n geval wederom vaak uitkomst. Daarna zie je vaak dat de klachten verdwijnen. Blijven de klachten echter terugkeren, dan moet er zeker verder gekeken worden naar oorzaken en wat nodig is.
Luister! Bij erkennen gaat het om echt luisteren, het kind écht verstaan en willen begrijpen, zonder daarbij je eigen ideeën een rol te laten spelen.
Hoe doe je dat?
Stel het kind open en juist geen suggestieve vragen.
Herhaal daar waar mogelijk het antwoord (papegaaien).
Mocht je wel een richting op denken, stel vragen als: ‘Klopt het dat…?’
Of haak aan bij het concreet waarneembare gedrag en benoem dat.
Laat hierbij correcties op het gedrag achterwege. Het nog te leren gedrag kan indien nodig later besproken worden. Benoem vooral wat wel goed gaat en borduur hierop voort.
Het kind voelt zich gezien en de positieve benadering geeft hem vertrouwen een volgende keer eenzelfde situatie aan te kunnen of bij te stellen waar nodig.
Zo werk je aan preventie van lastig gedrag of het goed omgaan met emoties.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog aanvullingen of suggesties op deze blog? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Gezonde kinderopvang. (Jaartal onbekend). Sociaal-emotionele ontwikkeling per leeftijdscategorie. Geraadpleegd op 27 december 2022.
Grenswijs. (Jaartal onbekend). Ontwikkellijn sociale en emotionele vaardigheden.
Geraadpleegd op 23 januari 2023.
SLO. (2023). Ontwikkellijn sociale en emotionele vaardigheden.
Geraadpleegd op 23 januari 2023.
Comments