Kanjertraining in groep 1-2

Bijgewerkt op: 11 feb.

De Kanjertraining is een methode, die bestaat uit een serie lessen met bijbehorende oefeningen om sociale vaardigheden te trainen en de sfeer in de klas goed te houden (preventief) of te verbeteren (curatief). In deze blog vertel ik je er meer over.

De kanjertraining

De Kanjertraining is in 1996 begonnen als een ouder- en kind training.

Deze ouder- en kind training wordt nu over het hele land gegeven in de diverse praktijken.

Daarnaast is de training uitgegroeid tot een volwaardige methode voor het primair en voortgezet onderwijs. Om de Kanjertraining in de klas te mogen geven dienen de basistraining en daaropvolgende scholingen gevolgd te worden.

De Kanjertraining helpt de sociale vaardigheden van kinderen te versterken.

Tijdens de lessen leren kinderen om te gaan met conflicten, pesten en buitensluiten. Kinderen leren dat er altijd verschillende gedragskeuzes zijn en dat ze hieruit mogen kiezen. De Kanjertraining past de volgende kernwoorden toe in de training: duurzaamheid, gezond gedrag, burgerschap, ouderbetrokkenheid, sociale redzaamheid, wederzijds respect, rust en vertrouwen.

De thema's

Tijdens de Kanjertraining leren de kinderen wat gevoelens zijn en wat voor effect gevoelens kunnen hebben op hun gedrag. Dit gebeurt in allerlei spelvormen. Zo kan je denken aan drama, muziek, beeldende spelletjes en gesprekken.

Tijdens de lessen wordt er inhoud gegeven aan onderstaande thema’s:

Thema’s voor de kinderen

Hoe zie ik mijzelf. Jezelf voorstellen. Iets aardigs zeggen over een ander en over jezelf. Gevoelens wat zijn dat?
Hoe voelt een ander zich? Inlevingsvermogen. Laat pesters kletsen. De kunst van vragen stellen en antwoord geven.
Luisteren en samenwerken. Vriendschap. Van kritiek kun je leren/zelfreflectie. Er zijn mensen die van je houden.
Hoe ga ik met pesten om. Hoe zorg ik ervoor dat ikzelf niet mee doe met narigheid. Doe je niet anders voor dan je werkelijk bent.

Thema’s voor de ouders

Dezelfde als die voor de kinderen. Met dit aanvullend verschil:

Ouders geven hierin zelf het goede voorbeeld
Ouders reageren in hun opvoeding niet vanuit gevoelens van ergernis/irritatie enerzijds en angst-/onmachtsgevoelens anderzijds.

Thema’s voor de leerkrachten

Dezelfde als die voor de kinderen en de ouders. Met dit aanvullende verschil:

Hoe zijn ouders erbij te betrekken.
Kanjer Volg en Advies Systeem (KanVAS).
Verschillende perspectieven in de aanpak van pesterijen.
Wet Burgerschap en Sociale Integratie

De dieren

Het is mogelijk om de Kanjertraining vanaf groep 1 toe te passen.

In groep 1 t/m 5 leren de kinderen aan de hand van verschillende verhalen bewust te worden van hun gedrag. Na het voorlezen wordt er in de klas geoefend met verschillende oefeningen die aansluiten bij het verhaal. In de verhalen komen er vier verschillende dieren aan bod. Elk dier draagt een pet en laat opvallend gedrag zien. Kinderen leren welk gedrag ze zelf vaak inzetten en leren welk effect dit heeft in de groep. Kinderen hebben op jonge leeftijd nog een beperkte woordenschat maar kunnen aan de hand van rollenspellen wel begrijpen welke impact bepaald gedrag kan hebben op de ander.

Hoe ouder de kinderen worden hoe minder er gebruik wordt gemaakt van verhalen en rollenspellen tijdens de training. Wel wordt er nog actief geoefend met de verschillende Kanjertraining petten in groep 6 t/m 8. Hierbij wordt de nadruk gelegd dat niemand een bepaalde ‘pet’ is, maar dat je wel gedrag kan vertonen dat aansluit op de kleur van de pet. Kinderen leren dat ze altijd keuzes kunnen maken door ander gedrag te laten zien.

De kanjerpetten

Om in gesprek te gaan over gedrag bij kinderen maakt de Kanjertraining gebruik van petjes met vier verschillende kleuren. De petten zijn hulpmiddelen om op een respectvolle wijze over gedrag te kunnen praten. Kinderen zijn niet het gedrag van de pet, maar de petten staan voor de keuzes die de kinderen kunnen maken. Kinderen wordt daarmee geleerd dat ze zelf verantwoordelijkheid dragen voor de gedragskeuzes die ze maken.

De dieren die op de petten staan zijn:

De tijger (witte pet)

Het konijn (gele pet)

De aap (rode pet)

De vogel (zwarte pet)

Alle vier de dieren hebben een andere betekenis en laten opvallend gedrag zien.

Daarnaast heeft elk dier ook zijn eigen valkuilen.

De tijger met de witte pet denkt positief over zichzelf en anderen, durft zichzelf te zijn, is te vertrouwen en durft ook anderen te vertrouwen. De tijger is authentiek, te vertrouwen en is behulpzaam. De tijger handelt vanuit vertrouwen en op basis van wederzijds respect.

Kortom de tijger is een kanjer.

De valkuil van de tijger is dat hij anderen te snel kan geloven en vertrouwen.

Je kunt een kanjer zijn op verschillende manieren.

Je kunt bijvoorbeeld jezelf zijn (de witte pet) in combinatie met een andere kleur pet.

Zolang je drager bent van de witte pet van vertrouwen kun je ook niet zeggen dat de ene combinatie beter is dan de andere combinatie van petten.

De problemen ontstaan wanneer de witte pet van het vertrouwen wegvalt.

We vervallen dan in reacties die niet meer passen bij wederzijds respect.

Voor de positieve eigenschappen van de petten komt dan het woordje ‘te’ te staan.

De zwarte pet hoort bij de vogel in de Kanjertraining. De vogel kan erg stoer, krachtig en zelfverzekerd over komen. Een kwaliteit van de vogel is dat hij een leider kan zijn in de groep. De vogel kan zijn grenzen aangeven, durft plannetjes te maken en is ondernemend.

Zolang naast de zwarte pet ook de witte pet van het vertrouwen aanwezig is, zullen deze kinderen zich op een hele positieve en krachtige wijze gedragen.

Wanneer het gedrag van de vogel doorschiet naar te, dan kan dit echter veranderen in pesterig en dominant gedrag. Kinderen reageren dan te krachtig, te stoer en smeden plannen die ten kosten gaan van anderen.

Je kunt ook een kanjer zijn in combinatie met de rode pet. De rode pet hoort bij de aap.

Je bent dan opgewekt, vol levenslust, hebt een goed gevoel voor humor, bent optimistisch en je verstaat de kunst van het relativeren. Zolang naast de rode pet ook de witte pet van het vertrouwen aanwezig is, zullen deze kinderen op een hele positieve en opgewekte manier weten te reageren. Wanneer het gedrag van de aap doorschiet naar te, dan kan dit echter veranderen in te lollig met humor dat ten koste gaan van een ander en/of zichzelf, het uitlachen van anderen en meeloopgedrag.

Het gedrag is dan onvoorspelbaar onbetrouwbaar, niet serieus te nemen en beledigend.

Je kunt ook een kanjer zijn in combinatie met een gele pet. De gele pet hoort bij het konijn. Je bent dan vriendelijk, meelevend, bescheiden en aardig. Zolang naast de gele pet ook de witte pet van het vertrouwen aanwezig is, zullen deze kinderen op een hele positieve en rustige manier weten te reageren en vaak een luisterend oor bieden. Wanneer het gedrag van het konijn doorschiet naar te, dan kan dit echter veranderen in angstig reageren, zichzelf terugtrekken en te lief zijn. Deze kinderen cijferen zichzelf dan helemaal weg en worden als het ware onzichtbaar.

Pesters en gepest worden

De opvatting bestaat dat kinderen zijn in te delen in pesters en gepesten (of in daders en slachtoffers). Deze eenzijdige kijk op pesten maken de problemen groter en is niet de wijze van oplossen die de Kanjertraining voor staat. Pesten is een complex probleem waarbij daders en slachtoffer lang niet altijd zo eenvoudig zijn te scheiden en soms een en dezelfde persoon is. Kanjertraining richt zich daarom niet alleen op de pester of op de gepeste, maar op de gehele groep. De aanpak moet zo zijn dat alle kinderen er baat bij hebben.

Kern van de Kanjeraanpak is: Zet het onderling vertrouwen terug in de groep en zoek met elkaar oplossingen die ook in de toekomst houdbaar zijn. Zowel kinderen, leerkrachten als ouders worden bij de aanpak betrokken. De Kanjertraining heeft veel oefeningen, zowel preventief als curatief om het vertrouwen en de respectvolle omgang met elkaar te bewerkstelligen. De petjes zijn hierbij een hulpmiddel en helpen om een duidelijk onderscheid te maken tussen ‘de wereld van vertrouwen’ en ‘de wereld van wantrouwen’.

KanVAS

De Kanjermethode kent ook een uitgebreid erkend digitaal leerlingvolgsysteem om de sociale opbrengsten bij kinderen te meten. Dit systeem bestaat onder andere uit een sociogram, een leerlingenvragenlijst, een docentvragenlijst en een breed scala aan pedagogische adviezen. De leerling vragenlijst is goedgekeurd door de COTAN en kan door scholen eveneens gebruikt worden om de sociale opbrengsten aan de onderwijsinspectie te verantwoorden. Scholen die gebruik maken van de Kanjertraining kunnen gratis van het KanVAS gebruik maken, op voorwaarde dat de Stichting Kanjertraining de data mag gebruiken voor het doen van onderzoek. Uiteraard hanteert Stichting Kanjertraining hierbij hoge maatstaven op het gebied van de privacybescherming.