Het verwerken van zintuiglijke prikkels gebeurt in een aantal stappen. De eerste schakel in dat proces zijn onze zintuigen. Ons evenwichtsorgaan is daar ééntje van.
In deze blog vertel ik je hoe evenwicht werkt en welke invloed het heeft op ons dagelijks leven, onze prikkelverwerking en ons gedrag.
Hoe werkt evenwicht?
In het binnenoor bevindt zich het evenwichtsorgaan, ook wel vestibulair orgaan of vestibulair systeem genoemd. Het bestaat uit drie, met vloeistof gevulde, cirkelvormige kanalen, met een grote ruimte ervoor; de vestibule. In het evenwichtsorgaan zitten sensorcellen, die gevoelig zijn voor beweging. En die cellen staan weer in verbinding met een zenuw die de signalen aan de hersenen doorgeeft.
Het evenwichtsorgaan vertelt de hersenen waar het hoofd zich bevindt ten opzichte van de aarde. Wij bewegen ons tegen de zwaartekracht in. Deze bewegingen prikkelen het evenwichtsorgaan. Via je evenwicht word je je bewust van de zwaartekracht.
Ons evenwichtsorgaan zit in het binnenoor, en is verbonden met ons totale spierstelsel.
Evenwicht helpt het lichaam zich te oriënteren op de omgeving en om letterlijk in balans te blijven. Het evenwichtsorgaan verzamelt informatie over beweging en balans, het registreert hoe we draaien en hoe snel of hoe langzaam we bewegen. Het evenwichtsorgaan signaleert of we versnellen of vertragen. Zo leren we over bewegen in de ruimte om ons heen en ontwikkelen we dieptegevoel. Evenwicht helpt om jezelf als “ik” te kunnen ervaren.
Je blijft immers steeds dezelfde, onafhankelijk van je positie in een ruimte.
Pas wanneer een kind zijn eigen ruimte heeft ervaren, kan het een ander toelaten, door bijvoorbeeld samen met speelgoed te spelen.
Het evenwichtsorgaan heeft invloed op houdingsspieren en oogspieren.
Het kan de positie van de ogen en het lichaam beïnvloeden om deze in de meest geschikte stand te brengen of te houden. Er is daarbij een samenwerking met andere zintuigen, zoals proprioceptie, tast en zicht.
Wanneer het lichaam versnelt of afremt (bij starten en stoppen, langzamer of sneller bewegen) komt er veel informatie in het evenwichtsorgaan binnen die niet goed matcht met de visuele informatie. Dit is de reden dat je in een auto sneller misselijk wordt wanneer de bestuurder veel optrekt en remt.
De ontwikkeling van de evenwichtszin duurt een aantal jaren en gaat gelijk op met de motorische ontwikkeling, waarbij een kind moet leren om zich een vrije en zelfstandige positie te verwerven (hoofd recht houden, zitten, kruipen, rechtop gaan staan).
Met het vrije staan is een belangrijke stap gezet in de ontwikkeling van de evenwichtszin, de zwaartekracht is overwonnen. Daarmee is de voorwaarde gezet voor de volgende stap de verovering van de ruimte. Een belangrijke voorwaarde hiervoor is dat er een voorbeeld moet zijn. In een omgeving zonder mensen gaat een kind niet staan. De ogen geven natuurlijk heel veel steun aan het evenwicht van het kind. Belangrijk voor de evenwichtszin is dan ook ook het vermogen van de ogen om driedimensionaal te kunnen waarnemen.
Een kind heeft zijn evenwicht gevonden wanneer het zijn houding en positie kan handhaven en controleren. Evenwicht kun je bijvoorbeeld oefenen door:
Over smalle muurtjes te stappen
Te balanceren op een evenwichtsplankje
De bewegingen traag uit te voeren
Op de tenen of de hielen te lopen
Allerhande springoefeningen te doen
Standbeeld te spelen
Houdingen na te bootsen
De rol van evenwicht in ons dagelijkse leven
Hoe goed je prikkels verwerkt in je evenwichtsorgaan heeft invloed op hoe je je voortbeweegt. Kinderen die de prikkels in het evenwichtsorgaan heel sterk verwerken bewegen heel voorzichtig. Kinderen die de prikkels in het evenwichtsorgaan normaal verwerken bewegen handig. Kinderen die de prikkels minder sterk in hun evenwichtsorgaan verwerken bewegen vaak roekeloos.
Evenwicht speelt bijvoorbeeld ook een rol bij leren fietsen en klimmen.
Wanneer je innerlijk evenwicht ervaart, dan ervaar je ook meer innerlijke rust en wanneer je innerlijke rust ervaart, dan kun je ook luisteren: daarom is de evenwichtszin ook de basis voor de gehoorzin. Veel kinderen met een zwak evenwicht ontwikkelen een strategie om deze te verbloemen, bijvoorbeeld door opdrachten snel en vluchtig uit te voeren of door regelmatig "expres" te vallen. Deze kinderen gaan meestal ook op de vloer zitten als ze hun schoenen aan-/uitdoen, omdat de vloer ze steun geeft. Ze ontlenen weinig zekerheid aan hun evenwicht.
Het evenwicht is ook belangrijk in functie van de schrijfmotoriek. Zolang een kind nog niet in staat is om volledig stil te zitten of te staan, zal het daar in de klas hinder van ondervinden. Het stilzitten kost dan heel wat aandacht en energie, waardoor de concentratie voor schoolse vaardigheden daalt.
De keuze voor een sport, kan ook met het evenwichtsorgaan te maken hebben.
Sporten als ballet en mountainbiken geven bijvoorbeeld heel veel prikkels aan het evenwichtsorgaan en worden waarschijnlijk eerder gekozen door kinderen die eerder een onderprikkeld evenwicht hebben.
Wanneer ons evenwichtsorgaan niet goed werkt, bijvoorbeeld wanneer het is aangetast door een infectie, dan kunnen we enorm duizelig worden, doordat het evenwichtsorgaan heel veel prikkels ontvangt.
Je kunt ook je welbevinden beïnvloeden met behulp van je evenwichtsorgaan.
De langzame, ritmische beweging van in een hangmat liggen of schommelen bijvoorbeeld hebben een kalmerend effect. Wanneer iemand heel erg overstuur is, dan kan het zijn dat hij onbewust gaat wiegen, omdat dit kalmerend werkt. Een therapiebal kan ervoor zorgen dat kinderen beter aan hun tafel blijven zitten en leesbaarder schrijven.
Evenwicht en onderprikkeling
Een kind van wie het evenwichtsorgaan onvoldoende werkt en daar niets aan doet niet reguleert is minder alert, heeft vaak een slappe ingezakte houding en is het vaak sneller uit evenwicht. De controle op de houdingsspieren is vaak onvoldoende en daardoor zijn de bewegingen vaak houterig en onhandig, waardoor een kind zich sneller stoot, per ongeluk dingen omgooit, struikelt, valt en ook vaak tegen anderen opbotst. Dat laatste kan ook expres gebeuren, want botsen geeft extra prikkels en informatie aan het evenwichtsorgaan.
Het valt het kind ook niet op, dat anderen daar last van kunnen hebben.
Deze kinderen kunnen vaak ook moeilijker meekomen met gym of andere sporten.
Ze nemen niet altijd de veiligheid in acht, omdat hun lichaam niet voldoende waarneemt dat ze uit balans raken en geen of pas te laat alarmsignalen doorgeeft.
Wanneer het kind er onbewust voor kiest om deze prikkels te reguleren om meer informatie binnen te krijgen in het evenwichtsorgaan, dan kan het extra bewegingen gaan maken, zoals wiegen met het hoofd, springen, botsen, op zijn stoel wippen en met zijn hoofd ondersteboven hangen. Ook zal het kind graag schommelen.
Evenwicht en overprikkeling
Wanneer een kind overprikkeld is op zijn evenwichtsorgaan en dit niet reguleert, dan geeft zijn lichaam al snel het alarmsignaal: uit balans! Het kind ervaart dan veel onrust in zijn lichaam en kan snel uit balans en eerder duizelig raken. Een kind dat snel overprikkeld is op het evenwichtsorgaan leert vaak ook pas wat later fietsen.
Wanneer het kind er onbewust voor kiest om deze prikkels te reguleren om deze weer in balans te krijgen zie je vaak dat een overprikkeld kind activiteiten vermijdt, waarbij hij de hoogte in moet of waarbij de voeten van de vloer moeten, zoals schommelen, glijden op de glijbaan, klimmen en de trap afgaan. Ook het spelen van tikkertje worden vaak vermeden, omdat je daarbij moet rennen en snel van richting moet veranderen. Een overprikkeld kind voelt zich beter op een effen, harde ondergrond en met beide voeten op de grond.
Op zoek naar meer?
Heb je zelf ook nog leuke suggesties? Laat dan een reactie achter!
.
.
Comments