Aan het begin van elk schooljaar is het belangrijk een veilige basis te bieden door de kinderen bekend te maken met de belangrijkste rituelen en regels die in de groep gelden. Rituelen zorgen voor een vast patroon tijdens het verblijf in de groep.
Regels bieden zekerheid en kunnen probleemgedrag voorkomen.
Deze rituelen en regels geven jonge kinderen, die nog niet zo uitgesproken een beroep kunnen doen op zelfsturing, houvast.
Ze bieden het kind een vaste basis van waaruit het de wereld en zichzelf kan gaan ontdekken op weg naar meer zelfsturing. In deze blog vertel ik je meer over.
Regels en afspraken opstellen
Aan het begin van elk schooljaar is het belangrijk een veilige basis te bieden door de kinderen bekend te maken met de belangrijkste rituelen en regels die in de groep gelden. Rituelen zorgen voor een vast patroon tijdens het verblijf in de groep.
Regels bieden zekerheid en kunnen probleemgedrag voorkomen.
Deze rituelen en regels geven jonge kinderen, die nog niet zo uitgesproken een beroep kunnen doen op zelfsturing, houvast. Ze bieden het kind een vaste basis van waaruit het de wereld en zichzelf kan gaan ontdekken op weg naar meer zelfsturing.
De kinderen leren spelenderwijs de rituelen en regels toe te passen in de groep.
Zo leren ze snel wat wel en niet kan. Dat geeft een heldere structuur en vrijheid.
Ze leren zelfredzaam te zijn, zelfstandig te kiezen en te handelen.
Regels kunnen bijvoorbeeld zijn:
Spullen van jou, spullen van mij, zorg ervoor dan blijven we blij!
Hand in hand is oké, maar slaan en schoppen daar doen we niet aan mee!
Kun je het even niet alleen, dan zijn er anderen om je heen!
Zegt een ander iets, dan zeg ik even niets!
Er is er maar een die praat, zodat alles beter gaat
Ruzie maken is niet fijn, we willen allemaal vriendjes zijn!
Als iemand zegt: "nee!", dan stop ik ermee!
Altijd eerst zelf proberen, daar kun je veel van leren!
Netjes vragen of je iets mag lenen, dan krijg je geen problemen!
Werk netjes en neem de tijd, want het is geen wedstrijd!
Wees zuinig op het materiaal, want het is van ons allemaal!
Ben je aardig tegen iedereen? Dan heb je veel vrienden om je heen!
Wees netjes en beleefd, zodat je het goede voorbeeld geeft!
Laat maar merken, hoe rustig jij kan werken!
Wij pakken onze jas en tas en komen rustig naar de klas!
Er is er maar eentje die praat, zodat het luisteren beter gaat!
Samen spelen, samen delen!
Heeft een vriend verdriet, help hem dan als je het ziet!
Zeg geen NEE, maar "speel jij ook met ons mee?"
Eerst even vragen als je wat wilt lenen, dan kan je het pas meenemen
Ik pak mijn jas en tas en kom rustig terug naar de klas
Als ik met een werkje stop, ruim ik alles netjes op
Even praten na een ruzie is fijn, dan kunnen we weer vrienden zijn
Als niemand jou helpen kan, vraag het aan de juffrouw dan
Ik houd mijn mond, als er niets aardigs uit komt
Voor groot en klein zullen we aardig zijn
De school is een wandelgebied, buiten hoeft dat lekker niet
Doe het samen!
Laat de kinderen in de eerste week gewoon hun eigen gang gaan. Na de eerste week blik je dan terug: wat ging er goed en wat kan er beter? Naar aanleiding daarvan maak je afspraken met elkaar. Die maak je dus alleen als jullie samen merken dat die nodig zijn.
De afspraken zijn daardoor direct betekenisvol , omdat die gemaakt worden op het moment dat zich een situatie voordoet waarin die nodig zijn. Er zullen overigens het hele jaar door nieuwe situaties voorkomen die kunnen vragen om een nieuwe afspraak. En soms is het ook belangrijk om een bestaande afspraak opnieuw met elkaar te bespreken.
Probeer in het samen maken van afspraken tegemoet te komen aan de behoefte van autonomie bij jonge kinderen. Stel de afspraken en regels met instemming van de hele groep op. Hiermee bevorder je ook het wij-gevoel.
Maak niet teveel regels en afspraken (maximaal 10) en formuleer je de regels positief. Visualiseer de regels en hang ze op. Laat de kinderen er bijvoorbeeld hun naam bij schrijven of hun handtekening (tekening van hun hand) bij plakken.
Stel bij het opstellen van de regels de vraag: hoe zorgen we er samen voor dat het fijn is in onze klas en dat we allemaal goed kunnen werken en spelen? Bespreek ook het doel van de afspraken. Bij kleuters zijn prentenboeken hierbij een heel geschikt middel.
Daarnaast werkt het bij kleuters erg goed om deze regels uit te spelen.
Dat kan bijvoorbeeld op de volgende manieren:
De afspraak/uitdaging van de week
Neem steeds een regel van de week en besteed hier extra aandacht aan. Maak de regel visueel en beloon de kinderen wanneer je ziet dat de regel wordt nageleefd.
Het recept voor een fijne klas
Bedenk samen met de kinderen het recept voor een fijne klas. Visualiseer dit bijvoorbeeld in een grote pan en plak de foto's van de kinderen er omheen.
Een gedragsmeter
Geef het gewenste en niet gewenste gedrag in pictogrammen weer. Hang deze pictogrammen ofwel bij de groene (goede regels) ofwel bij de rode (slechte) regels. Maak voor ieder kind ook een symbool. Geef ze een plekje bij de groene kant. Wanneer een kind het even lastig vindt om zich aan de regels te houden dan verhuist zijn/haar symbool naar de rode kant en gaat hij/zij proberen om weer bij de groene kant te geraken. Op Sclera vind je duidelijke pictogrammen voor gewenst en ongewenst gedrag.
Een klassen eed
Laat de kinderen een klassen eed afleggen en noteer deze. Bijv. Ik beloof....te luisteren, goed mee te doen, lief te zijn voor anderen enz.
Bespreek de regels op een speelse manier!
’s Nachts komen er bijvoorbeeld knuffels ‘tot leven’ de allerlei ondeugende dingen uithalen in het lokaal. Ze maken bijvoorbeeld rommel, maken dingen stuk enz. De kinderen vinden de knuffels iedere ochtend in een ondeugende situatie terug (of een foto ervan). Bespreek zo spelenderwijs de klassenregels.
Duim omhoog/duim omlaag
Doe kaartjes met allerlei situaties rondom goed en negatief gedrag in een pot. Lees steeds een kaartje met een situatie voor. de kinderen antwoorden met een duim omhoog, als het goed gedrag is of met een duim omlaag, als het slecht gedrag is.
Wie is de held?
Aan het begin van elke dag trekt de leerkracht een papiertje/stokje uit een pot en deelt deze naam niet met de groep. Gedurende de dag let de leerkracht extra op het gedrag van dit kind. Werkt het goed aan de groepsdoelen/klassenafspraken? Je kunt ook een specifiek doel noemen als je bezig bent bepaald gedrag in te oefenen. Aan het einde van de dag maakt de leerkracht de naam bekend als het kind in kwestie zich positief heeft gedragen. Beschrijf het positieve gedrag en bekrachtig dit door het positieve gedrag op een heldenkaartje te schrijven en mee naar huis te geven. Als het kind zich niet goed heeft gedragen maakt de leerkracht deze mysterieuze held niet bekend. Morgen is er weer een nieuwe dag. Omdat kinderen nooit weten of ze de held zijn en wel graag willen weten wie de held van de dag is, heeft deze activiteit vaak een gunstig effect op het gedrag.
Een daad van vriendelijkheid
Schrijf allerlei goede daden op een papiertje en stop deze in een pot. Bijvoorbeeld: Zeg iets liefs tegen een klasgenoot, help een klasgenoot, vraag aan een klasgenoot hoe het met hem/haar gaat, troost een klasgenoot, vraag of iemand mee wil spelen, help iemand met opruimen enz. Laat kinderen om de beurt een papiertje trekken en de daad van vriendelijkheid die dag uitvoeren. Bespreek dit na.
Een klassenraad
Geef de kinderen ook een kanaal om hun misnoegen en bedenkingen uit te drukken. Bespreek bijvoorbeeld iedere week op een vast moment wat er wel/niet goed gaat en geef kinderen de kans om mee te denken hoe we dat zouden kunnen veranderen. Of laat de kinderen op een bord met smileys aangeven of ze akkoord of niet akkoord gaan met de gang van zaken in de klas. Ze kunnen in dat geval hun symbool bij de groene lach smiley hangen als ze vinden dat het leuk is, zoals het nu is of bij de rode boze smiley als ze het niet leuk vinden en willen dat er iets verandert. Voeg daarnaast een vraagteken toe waarbij de kinderen hun symbool kunnen hangen als ze een goed idee voor de klas hebben.
Licht ouders ook in over de werking van zo'n "klasraad", zodat ze hun kind kunnen stimuleren hier gebruik van te maken, wanneer ze thuis wrevels voelen over school.
Aanvullende tips
Ga er niet vanuit dat kinderen de regels meteen kennen!
Leg de regel uit, vertel waarom je deze hanteert, oefen, herhaal, toets en leg opnieuw uit. Als een kind een rekensom niet begrijpt, blijf je uitleggen.
Moeten ze gedragsregels wel in één keer snappen en kunnen toepassen?
Benoem vooraf wat je verwacht (wat moet er gebeuren en hoe). Voorkom onduidelijkheid.
Spreek ook binnen het team schoolregels af!
Op scholen waar veel kinderen met 'probleemgedrag' zijn, is het team een van de veroorzakers ervan. Ga met elkaar in gesprek, spreek basisregels af en leef ze na én voor.
Ga met je duo-collega in gesprek: noem een situatie en bedenk beiden hoe je hierop zou reageren. Zitten jullie op één lijn of kunnen jullie één lijn trekken?
Leef de regels na!
Regels geven kinderen houvast en veiligheid, mits er ook actief gewerkt wordt aan de naleving hiervan. Zie daarom ook toe op het veelvuldig herhalen en naleven van de groepsregels. Visualiseer de afspraken. Maak bijvoorbeeld foto’s van de gemaakte afspraken en plak die op een poster. Deze poster hang je op en zo kun je iedere dag weer even bekijken wat er afgesproken is met elkaar en hoe daarmee wordt omgegaan.
Daarbij is het de kunst om een balans te vinden tussen gematigde dominantie en het geven van verantwoordelijkheden en vrijheden. Probeer niet te begrenzen vanuit frustratie, je geeft dan vaak een negatieve lading mee en kinderen zullen hierop reageren. Wacht dus niet tot je geduld (bijna) op is, maar geef op tijd de grens aan.
Op zoek naar meer?
Kijk dan ook eens op Pinterest
Heb je zelf nog aanvullingen of suggesties? Laat dan een reactie achter!
Bronnen
Leen de Backer. (Jaartal onbekend). Kleuters aan het stuur.
Geraadpleegd op 20 oktober 2023.
ThiemeMeulenhoff. HJK. (2023). Omgaan met sociale processen.
Geraadpleegd op 20 augustus 2023.
..
Comments