Muziek en gecijferdheid

Bijgewerkt op: 15 feb.

Op muziek kan je rekenen! Als je rekenen met muziek combineert, dan wordt rekenen ineens veel leuker. Kinderen worden meer gemotiveerd en een gemotiveerde leerling leert meer én sneller. Muziek nodigt uit tot regelmatig herhalen, waardoor gecijferdheid in een muzikale context ook beter blijft hangen en de kennis inslijt. Door vakoverstijgend met muziek en gecijferdheid bezig te zijn worden bovendien verschillende delen van de hersenen tegelijk aangesproken (bijvoorbeeld de gebieden voor zang en muziek, voor tellen en voor beweging) en is de ontwikkeling op al deze gebieden ook veel effectiever.

En als dat dan ook nog eens interactief (met elkaar) wordt gedaan, dan wordt het leerresultaat nóg groter…In deze blog lees je er meer over.

Muziek is leerzaam!

Muziek is niet alleen keileuk, maar muziek maakt ook slimmer!

Muziek stimuleert op een plezierige manier de sociale, emotionele, motorische, creatieve, cognitieve en zintuiglijke ontwikkeling. Dit positieve effect heeft te maken met het moeten samenwerken van de beide hersenhelften bij het maken van muziek. In onze linker hersenhelft wordt onze spraak en ons intellect geregeld. Onze rechter hersenhelft regelt onze gevoelens. Door het maken van muziek raken deze hersenhelften meer en sterker met elkaar verbonden dan bij kinderen die geen muziek maken, omdat de verbindingen tussen beide hersenhelften bij het maken van muziek worden geactiveerd en hierdoor minder neuronen afsterven. Dit maakt de verbindingen beter en dat heeft weer invloed op de intelligentie van een kind.

Rekenen is de grondslag van muziek!

De verbinding tussen muziek en getallen kent een lange historie.

Toen Pythagoras in 530 voor Christus zijn getallenleer uitwerkte in getalsverhoudingen, werd de grondslag voor muziekwetenschap gelegd. Pythagoras, een geoefend lierspeler, werkte zijn getallenleer in muziek uit en ontdekte zo boventoonreeksen, toonladders en intervallen (do-re-mi-fa-sol). Vanuit zijn leer kon hij verklaren waarom sommige tonen mooi bij elkaar passen of juist niet bij elkaar passen. Sinds de vroege middeleeuwen behoort muziek tot de vier mathematische disciplines, bestaande uit:

Rekenkunde
Meetkunde
Muziek
Astronomie

Muziek en gecijferdheid

Wanneer je muziekonderwijs aanbiedt ben je als het ware al aan het rekenen. Kinderen doen tijdens muziek namelijk al vanzelf allerlei ervaringen rondom gecijferdheid op.

Ruimtelijk inzicht

Door kinderen te stimuleren zoveel mogelijk van de ruimte gebruik te maken, wordt een bijdrage geleverd aan de ruimtelijke oriëntatie en het ruimtelijk geheugen.

Het kunnen oriënteren in de ruimte en die ruimte kunnen visualiseren, is tevens een voorwaarde voor bijvoorbeeld rekenen of meetkunde.

Hetzelfde geldt voor het toepassen van ruimtelijke begrippen als achter-voor, boven-onder, links-rechts, naast, tegenover, tussen, vooraan-achteraan of ver weg-dichtbij.

Deze begrippen hóren bij muziek en beweging! Een stap naar voren, naar achteren, naar rechts, naar links, of het lopen in een kring, het vormen van een rechte lijn of juist een driehoek of een ovaal… het zijn allemaal ruimtelijke grootheden, die de kinderen bij bewegen op muziek op een speelse, fysieke manier kunnen beleven.

Tijdsbesef

Kinderen raken door middel van zingen ook vertrouwd met tijd, zoals klankduur (snel-langzaam). Muziek is bovendien een vorm van kunst in tijd.

Luisteren naar muziek gaat altijd gelijk op met het verstrijken van de tijd. Bij luisteren naar muziek kun je, in tegenstelling tot bij lezen, niet even een stukje terugbladeren, want de muziek gaat door en elk moment is de muziek weer anders. Al die momenten samen vormen een totaalindruk van de muziek, denken in tijd. Door het beluisterde in het geheugen in te delen of te verbeelden kan er door de tijd en de klankvoorstelling worden genavigeerd. Kinderen kunnen bijvoorbeeld herkennen waar een muziekfragment, zoals een tussenspel, in een bepaald nummer thuishoort. Door te memoriseren waar dat gedeelte in het muziekstuk voorkomt (de structuur) wordt het vermogen gestimuleerd om in de tijd te navigeren (wat klinkt er voor het tussenspel en wat erna; verleden, heden, toekomst).

Gecijferdheid

Muziek is wiskundig te verdelen in tellen. Deze telling is een goed hulpmiddel bij het maken en het aanleren van een lied, muziekstuk of een choreografie.

Gecijferdheid en muziek houden zich beide ook bezig met:

Ordening: Bij muziek kom je dat bijvoorbeeld tegen in patronen. Een lied of muziekstuk is een geheel dat kan worden geanalyseerd in eenheden, die een bepaalde relatie met elkaar hebben. Het zijn herhalende, variërende of contrasterende eenheden.
Schatten: Schatten heeft ook van alles te maken met muzikaal improviseren. Bij improvisatie is het altijd zo dat dit binnen een vaste structuur gebeurt, bijvoorbeeld ‘vraag-antwoord’. De vraag duurt bijvoorbeeld één maat van vier tellen lang, het antwoord (de improvisatie) moet ook binnen een maat van vier tellen passen. De kinderen improviseren het antwoord en moeten dus precies binnen de vier tellen het antwoord inschatten.
Abstraheren (abstract-symbolisch denken): Muziek komt net als gecijferdheid tegemoet aan het vermogen tot abstractie of symbolisch denken. Denk daarbij vooral aan het lezen en noteren van muziek.
Generaliseren: Generaliseren gaat over het bedenken hoe een klank zal zijn. Het ontwikkelen van een klankvoorstelling heeft daar van alles mee te maken. Een kind bedenkt vooraf hoe iets moet gaan klinken. Vervolgens probeert een kind dit voorgestelde uit een bepaald instrument te halen. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het afmaken van een melodie of aan het samenstellen/componeren van een muziekstuk.

Cognitieve ontwikkeling

Dansen en muziek houden je lichaam en je hersenen jong en gezond.

Dansen en muziek zijn de ultieme breintraining. Het stimuleert het cognitieve vermogen en zorgt ervoor dat kinderen gemakkelijker schakelen tussen de twee hersenhelften, waardoor ze beter complexe opdrachten kunnen uitvoeren. Het is onvoorstelbaar hoeveel gebieden in de hersenen er worden geprikkeld, aangesproken en geactiveerd bij het bewegen op muziek. Kinderen leren hierdoor ook meerdere dingen tegelijk te doen (multitasken).

Tijdens het zingen en muziek maken moeten ze bijvoorbeeld tegelijk opletten dat ze het lied én de rest van de klas blijven volgen.

De voordelen van vakoverstijgend werken

Muziekonderwijs verdwijnt vanwege de volle lesroosters te vaak naar de achtergrond.

Door muziek vakoverstijgend te benaderen kun je deze problemen echter tackelen.

Muziek is een ontwikkelingsgebied op zich, maar daarnaast ook een prachtig middel om meerdere ontwikkelingsgebieden te combineren in één activiteit.

Muzikale doelen zijn bij uitstek geschikt om te combineren met doelen van andere leergebieden. Een rekenlesje kan bijvoorbeeld ook goed worden aangeboden in de vorm van een liedje.

Vakoverstijgend werken levert niet alleen tijdwinst op. Het versterkt ook het leereffect!

Door andere vakken op een plezierige manier aan muziek te koppelen zullen veel kinderen namelijk nog meer betrokken zijn en de leerstof een veel meer fysiek doorleefde ervaring opleveren. Hierdoor blijft de leerstof beter hangen. Bovendien nodigt muziek uit tot regelmatig herhalen, waardoor de kennis ook beter inslijt.

Doordat je bij vakoverstijgend werken verschillende delen van de hersenen tegelijk aanspreekt is de ontwikkeling op al deze gebieden ook effectiever.

Laten we dus een goede gewoonte maken van muziekonderwijs binnen de basisschool en het de plek geven die het verdient!