Buiten spelen is meer dan lekker doen waar je zelf zin in hebt. Het is van onschatbare waarde voor jonge kinderen, die al spelende en bewegend de wereld om zich heen ontdekken. Om de brede ontwikkeling te stimuleren moet de speelplaats wel een rijke speelomgeving zijn. In deze blog vertel ik je er meer over.
De speelplaats
Om tegemoet te komen aan de speelbehoefte van kleuters moet de speelplaats een rijke speelomgeving zijn en aantrekkelijk en met zorg ingericht zijn.
Alleen een betegeld terrein met een zandbak en een paar karren is niet genoeg om een brede ontwikkeling te stimuleren. Maar wat is nu een goede speelplaats?
Voldoende ruimte
Allereerst moeten de kinderen op de speelplaats voldoende ruimte hebben om rustig te kunnen spelen, maar ook om actief te kunnen lopen, hollen, springen, kruipen, hinkelen, fietsen, rijden, klimmen, klauteren, voetballen enz.
Er moeten dus niet teveel kinderen, in relatie tot de speelruimte, tegelijk op het schoolplein zijn. Dit kun je ook met een goed wisselsysteem voor de kleutergroepen bewerkstelligen.
Verschillende spelvormen
Een goede speelplaats kent veel verschillende speelmogelijkheden en oefent daarmee een grote aantrekkingskracht uit op de kinderen. Het betrokken spel van het ene groepje moet daarbij ongehinderd plaats kunnen vinden naast een ander groepje.
Toch valt het niet altijd mee om spelvormen van verschillende aard naast elkaar te laten bestaan. Vaak lopen de spelvormen door elkaar heen en verstoren de kinderen op deze manier elkaars spel. Je kunt dit oplossen door verschillende delen van het plein een eigen karakter te geven, waarbij iedere ruimte weer ander soort spel uitlokt en de gedeelten van elkaar gescheiden zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
Een afgeschermde hoek voor rustige spelletjes, een praatje met elkaar, om je even terug te trekken of om uit te rusten en waar kinderen de speelplaats kunnen overzien en het spel van de anderen vanuit een gevoel van veiligheid kunnen observeren.
Een open, verhard gedeelte voor loop-, ren- en rijspelletjes.
Een braakliggend gedeelte (niet teveel in het zicht) om te rommelen en te experimenteren, te knoeien of om hutten of tenten te bouwen.
Een gedeelte voor zandspel, het liefst twee tegenover elkaar, waar de kinderen ook kunnen sjouwen met het zand.
Een gedeelte met natuurlijke elementen, zoals een moestuintje of struiken waartussen de kinderen mogen spelen. In dit gedeelte kunnen de kinderen bijvoorbeeld ervaringen opdoen met bomen, houtsnippers, struiken, gras, zand, water, bloemen, gras, plantjes en kleine diertjes.
Een gedeelte voor klim- en klauterspelletjes met een flexibele ondergrond en waar mogelijk ook laag-hoog verschillen.
Een gedeelte om te voetballen.
Onderzoeken en ontdekken
De speelplaats is aantrekkelijk en nodigt uit tot onderzoeken en ontdekken.
Samenspel
Er zijn plekken en materialen waarbij kinderen elkaar nodig hebben of die uitlokken tot rollenspel.
Tip: Creëer een vriendschapsbankje. Als een kind op dit bankje zit, weten de anderen dat hij niemand heeft om mee te spelen en kunnen zij vragen of het kind mee komt spelen. Op die manier leer je kinderen oog te hebben voor anderen en hoeft niemand alleen te staan.
Natuurlijke elementen
Steeds vaker zie je zogenaamde groene speelpleinen (hoewel 80 procent van de scholen in Nederland nog steeds grijs is). Op een groen schoolplein worden de kinderen uitgedaagd om te spelen in en met natuurlijke elementen. De elementen hebben niet één functie, maar zijn breed inzetbaar. Dit bevordert de creativiteit van de kinderen.
De kinderen kunnen er met hun hele lijf ervaren: ze voelen, horen, zien en ruiken.
Uit onderzoeken is gebleken dat een groen plein bijdraagt aan de sociale en emotionele ontwikkeling van kinderen, er wordt minder gepest en ze ervaren meer vriendschappen.
Ook draagt het bij aan de concentratie in de lessen na de pauze.
Overweeg daarom eens het planten van een boom, of het aanleggen van een (moes)tuin.
Begin maar eens met het verwijderen van een tegel! Bekijk met de kinderen wat daaronder vandaan komt. Met een vergrootglas in de hand en een kriebelbeestjeskaart heb je meteen een mooie buitenactiviteit. De kinderen zullen verrast zijn over het leven dat onder die tegel zit. Richt ook eens een hoekje in met de takken van een wilg. Volgend jaar is het groen!
Ook op grijze tegelpleinen kun je genoeg groene activiteiten aanbieden.
Wil je het grootser aanpakken? Maak dan met een hovenier of groendeskundige een plan. Let er wel op dat je geen giftige planten kiest.
Tip: Vraag ouders hun kind een extra setje kleren en schoenen mee te geven, voor het geval ze erg vies of nat worden.
Grote toestellen
Elke speelplaats heeft wel enkele toestellen. Toch is het aantal vaak minimaal, omdat deze materialen erg kostbaar zijn. Denk hierbij bijvoorbeeld aan: een klimrek, een glijbaan, een duikelrek, een zandbak, een wiebelbrug, een evenwichtsbalk, een speelhuisje, een wip en een schommel.
Als je geen goed aangelegde en ingerichte speelplaats met gevarieerde speelmogelijkheden hebt, dan is het zeker de moeite waard om jouw directie te overtuigen om de speelplaats te veranderen. Dit vraagt echter wel om een financiële investering en een langetermijnplanning. Gelukkig kom je met kleinere, soms zelfs gratis en goedkope spullen en een goede begeleiding ook wel wat verder.
Tip: Organiseer eens een sponsorloop of vraag ouders een klein stukje van het schoolplein te adopteren.
Kleine materialen
Maak op de speelplaats ook gebruik van kleine materialen.
Deze materialen moeten aansluiten bij de interesse en het ontwikkelingsniveau van de kinderen. Stimuleer een brede ontwikkeling door steeds ook weer andere materialen te gebruiken. Geef niet alles tegelijk, maar wissel af. Zo blijft het spel uitdagend en zullen kinderen met veel plezier plannen maken en ze uitvoeren. Wanneer je het spel van kinderen observeert kom je er vaak achter welke materialen zij nodig hebben.
Maar ook op het moment dat de betrokkenheid van kinderen afneemt is het prettig om nieuwe materialen bij de hand te hebben.
Enkele voorbeelden van kleine materialen, die je aan de speelplaats kan toevoegen:
Autobanden
Ballen
Bellenblaas
Cricketspel
Elastieken
Emmers
Frisbees
Hangmat
Harkjes
Hinkelbaan
Hoepel
Jeu de boules-spel
Jojo's
Kegels
Kiepauto's
Knikkers
Kratten
Lappen
Loopklossen
Maatbekers
Natuurlijke materialen
Paalkoppen
Paardentuigjes
Pannen en andere keukenattributen
Parachute
Pittenzakken
Pionnen
Priktollen
Scheppen
Skippyballen
Stapstenen
Stelten
Stokken
Sportspullen
Springelastiek
Springtouw
Tent
Tollen
Touwen
Trechters
Troffels
Tuingereedschap
Werpringen
Zandmolens
Zandvormpjes
Zeven
Kosteloze materialen
Op veel speelplaatsen ligt weinig los materiaal waardoor er ‘arm spel’ ontstaat.
Met kosteloze materialen kun je het buitenspel al behoorlijk veel nieuwe impulsen geven en verlevendigen. Je kunt ze immers op allerlei manieren inzetten.
Denk hierbij aan fantasiespel, stapelen, construeren, meten, wegen, tellen en sorteren.
De meeste kosteloze materialen zijn geen lang leven beschoren, maar dat is niet zo erg, want je verzamelt snel weer nieuwe en als je steeds weer andere materialen aanbiedt dan komt dat de variatie van het spel ook ten goede. Je kunt bijvoorbeeld aan ouders vragen of zij mee willen sparen. Voor grotere kosteloze materialen kun je een naar de kringloopwinkel gaan. Wees wel alert of de kinderen zich niet kunnen verwonden aan het materiaal.
Glazen voorwerpen of voorwerpen met uitstekende punten, splinters, ijzerdraadjes, veren die los kunnen schieten, opklapmechanismen die terug kunnen springen, kun je om die reden ook maar beter niet gebruiken.
Bij kosteloze materialen kun je o.a. denken aan:
Gebruikte huishoudelijke materialen
Afwasborstels
Bestek
Ketels
Pannen
Pollepels
Potten
Stampers
Vergieten
Zeven
Technische/bouwmaterialen
Banden
Flexibele plastic buizen
Katrollen
Lieren
Pvc-buizen
Stukjes geschaafd hout
Stukken lichte golfplaat
Wegwerkhesjes
Veiligheidsbrillen
Veiligheidshelmen
Werkhandschoenen
Zeil
Verpakkingsmiddelen
Conservenblikken
Dozen
Jerrycans
Kratten
Plastic flessen
Puddingbakjes
Waspoedertonnen en dozen
Yoghurtbakjes
Verbruiksartikelen
Doppen
Eierdozen
Keukenrollen
Klosjes
Kroonkurken
Kurken
Melkpakken
Parasolletjes
Patatbakjes
Posterkokers
Wasmachinebolletjes
Wc rollen
IJslepeltjes
Textiel
Gordijnen
Hoeden
Kleden
Kleding
Kussens
Lakens
Lappen
Petten
Schoenen
Tassen (gebruikte)
Vitrage
Gebruiksartikelen
Boodschappenwagentje
Fietstassen
Gymmatten (oude)
Jute zakken
Koffers
Parasols
Tenten (oude kampeertent of partytent)
Wandelwagens
Natuurmaterialen
Bladeren
Dennenappels
Eikels
Kastanjes
Keien
Schelpen
Steentjes
Takken (gesnoeid)
Walnoten
Grotere materialen
Voeg ook grotere materialen aan de speelplaats toe.
Denk hierbij bijvoorbeeld aan:
Karren en fietsen
Zorg daarin voor variatie. Denk aan: Trekkarren, duwkarren, fietsen, driewielers enz.
Afvoerbuizen van kunststof
Met een diameter van 12,5 of 16 cm zijn deze ook goed bruikbaar als speelobject. Installatiebedrijven en aannemers kunnen vaak reststukken leveren. Voor het beste resultaat zet je ze in een halve cirkel naast elkaar, verticaal in de grond. Je zaagt daarna eerst met een ijzerzaag stukken op de gewenste lengte. Door ze allemaal op een andere hoogte af te zagen, zorg je voor een speels effect. Graaf de buizen voor een derde deel in het zand. Plaats ze dicht bij elkaar zodat er een muurtje ontstaat. Nu kun je ze met zand vullen en de bovenkant afdichten met een laag van ca. 15 cm beton. Dit laatste is om het kapot vriezen te voorkomen. De buizen kunnen dienst doen als verstop-/klimplek of om erover te lopen.
Houten bielzen
Deze zijn ook goed bruikbaar, wanneer ze tenminste geen schadelijke impregneermiddelen bevatten. Ze kunnen dienst doen als afscheiding van een bepaalde speelzone, maar ook als zitplaats of evenwichtsbalk dienst doen. Je kunt ze in een lijn zetten, maar ook in hoeken en er zelfs grote bakken mee vormen. Zo'n bak kun je weer omvormen tot klassentuin.
Je graaft ze gedeeltelijk in het zand.
Rioolbuizen
Informeer eens bij een aannemer of er na rioleringswerkzaamheden restanten van buizen met een diameter van minimaal 80 cm en een lengte van circa 2,60 m zijn overgebleven. Vanwege hun enorme gewicht moeten deze buizen wel met een machine op de speelplaats worden geplaatst. Graaf van tevoren een passende geul en schep er daarna aan beide kanten een berg zand tegenaan ter versteviging. De kinderen hebben zo een beschutte verstopplek en kunnen teven klimmen en klauteren op de buis.
Voertuigen van pallets
Maak een voertuig van pallets, een stuur, banden en stoelzittingen.
Hoeken op de speelplaats
Denk er ook eens aan om je hoekenspel uit de klas mee naar buiten te nemen.
Creëer bijvoorbeeld:
Een grote bouw-/constructiehoek met natuurlijke materialen.
Een huishoek in een speelhuisje.
Een leeshoek op een kleed, in hangmatten of een gezellig zithoekje
Een sensorische hoek met de zand/-watertafel
Een podium van pallets
Een muziekhoek door allerlei deksels aan pallets te hangen
Een krijt/verfbord buiten
Neem je thema mee naar buiten!
Neem je thema ook eens mee naar buiten! Dat kan al met hele simpele middelen.
Zet bij het thema vervoer bijvoorbeeld stoelen in een trein-, auto- of busopstelling
Creëer bij het thema theater met pallets een buitentheater
Heb je het over huisdieren? Neem dan eens pluchen honden aan een hondenriem mee naar buiten.
Verander bij het thema het ziekenhuis de kar met een doos erop in een ambulance
Zet bij het thema baby babybadjes buiten en laat de kinderen er babypoppen wassen
En zo is er bij ieder thema wel iets te bedenken.
De materialen opbergen
Veel materialen kunnen natuurlijk chaos en rommel geven. Dit voorkom je door de materialen goed te ordenen in stapelbare kratten en kisten met herkenbare opschriften.
De kinderen hoeven lang niet alle materialen dagelijks te gebruiken, maar ze moeten wel weten wat er beschikbaar is en waar het te vinden is. Zet de kisten die vaak gebruikt worden op de onderste planken, zodat de kinderen er goed bij kunnen.
Zorg ook voor haken, waar bijvoorbeeld hoepels, elastieken, loopklossen enz. aan kunnen hangen. Zet de grotere zandbakmaterialen in een verrijdbaar rek of gebruik er een kliko voor, die je makkelijk naar de zandbak rolt. Kleine ballen kunnen in een krat, grote ballen in een wasmand. Kleden en dergelijke kun je ook in grote stevige bakken bewaren.
Vaak levert het plaatsen van de karren problemen op in de schuur. Los dit op door met betonverf vakken op de grond te maken. Dit kun je buiten natuurlijk ook doen.
Richt de berging zo in, dat de kinderen het zelf kunnen opruimen. Dat bevordert het verantwoordelijkheidsgevoel en de zelfstandigheid. Bovendien oefenen de kinderen op die manier met sorteren, rubriceren en organiseren. Voor jongere kleuters is dit soms nog wat lastig. Laat dan een oudere kleuter helpen.
Waarschuw van tevoren al dat het opruimen zo gaat beginnen en laat kinderen die veel rommel hebben gemaakt alvast eerder beginnen met opruimen.
Controleer na afloop hoe de kinderen de materialen hebben opgeruimd.
Ter controle kun je een lijst ophangen in de schuur waar alle aantallen op staan.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën als reactie op deze blog te delen!
Boeken
Bronnen
Auteur onbekend. (Jaartal onbekend).
Amazing outdoor play ideas for kids
Sigrid Olivier. (2018). Inspiratieblog: Neem je thema mee naar buiten!
.
.
.
Comments