Een kleuter met autisme herkennen is niet altijd eenvoudig. Iedere kind met autisme is immers uniek. Bovendien laten veel kinderen met autisme een grillige ontwikkeling zien vol tegenstrijdigheden. Een stoornis in het autismespectrum komt tot uiting in beperkingen in de communicatie met anderen. Deze beperkingen kunnen zowel in de expressieve communicatie (het uiten) als in de receptieve communicatie (het begrijpen van de ander) optreden en belemmert kinderen in veel situaties in het volgen van onderwijs en om een goede relatie met anderen op te bouwen. In deze blog lees je er meer over.
Iedereen is anders!
Allereerst...De aard en de ernst van de belemmeringen die kinderen met autisme hebben bij het volgen van onderwijs kan sterk variëren. Hierbij speelt natuurlijk ook de aard en het verstandelijk vermogen van het kind mee. Ieder kind met autisme is uniek en ook de beperkingen in de communicatieve vaardigheden kunnen op diverse manieren tot uiting komen. Een kind met autisme kan bijvoorbeeld totaal geen moeite hebben met spraak, maar het kan ook zo zijn dat dit wel het geval is. De volgende kenmerken zijn dus algemene kenmerken, die vaak voorkomen bij kinderen met autisme, maar niet voor ieder kind met autisme hoeven te gelden.
Communicatie
Communicatie is een proces, waarin informatie tussen twee partijen wordt uitgewisseld, waarbij het van belang is dat beide partijen informatie kunnen ontvangen en verwerken.
Dat gebeurt op verschillende manieren, zoals via spraak, klanken, gebaren, schrift, gezichtsuitdrukkingen, pictogrammen, tekeningen, foto's, voorwerpen en braille.
Communicatie heeft verschillende functies, namelijk:
Vragen om iets
Aandacht vragen
Weigeren
Opmerkingen maken om aandacht te delen
Inlichten geven
Inlichtingen vragen
Emoties uitdrukken
Een vlotte communicatie is de hoeksteen van een goede relatie.
De essentie van een goede communicatie is dat de boodschap bij de ontvanger goed overkomt en wordt begrepen. Dat vergt om veel vaardigheden. Vaardigheden, waarmee kinderen met autisme soms veel problemen hebben.
Problemen in de communicatie
Het juist ontvangen en verwerken van informatie levert voor kinderen met autisme vaak veel problemen op. Hierdoor hebben ze vaak moeite met het communiceren met anderen.
Zij overzien de samenhang binnen communicatie niet en missen in gesprekken met anderen de vaardigheid om uit alle prikkels de belangrijke of relevante te kiezen.
Het komt bijvoorbeeld vaak voor dat zij zich verliezen in een detail tijdens een gesprek.
Het is voor kinderen met autisme moeilijk om in een gesprek, in alle verbale en non-verbale informatie die op hen afkomt, ordening aan te brengen.
Problemen kunnen zowel in de expressieve communicatie (het uiten) als in de receptieve communicatie (het begrijpen van de ander) optreden. Vaak hebben kinderen problemen met de functies:
Opmerkingen maken om aandacht te delen
Inlichten geven
Inlichtingen vragen
Emoties uitdrukken
Problemen in de expressieve communicatie
In de expressieve communicatie zie je bij kinderen met autisme vaak de volgende kenmerken:
Een normale spraakontwikkeling
Bij normaal begaafde kinderen met autisme is niet zozeer de spraak gestoord.
Zij hebben meestal een normale woordenschat, gebruiken een goede zinsbouw en grammatica. Communicatie omvat echter meer dan spraak. Het zijn vooral de sociale aspecten in de communicatie die voor kinderen met autisme grote knelpunten vormen.
Inzicht in deze sociale aspecten leer je niet via duidelijke en technische regeltjes, maar doe je via intuïtie en gevoeligheid op. Vooral kinderen met het syndroom van Asperger beschikken juist over rijke taal, maar dat lijkt meestal wel meer dan dat het is. Zij hebben dan misschien wel een hele grote woordenschat, maar het begrijpen van taal is een heel ander verhaal.
De communicatiedrang
Bij kinderen met autisme zie je vaak dat de communicatiedrang vrij beperkt is.
Ze zijn vaak onvoldoende op communicatie ingesteld. De drang om te spreken is er wel, maar ze hebben moeite om op een adequate manier te communiceren.
Ieder kind begint om zijn eigen tijd met praten, maar kleuters met autisme kunnen vaak nog weinig woorden en zinnen maken. Zij waren vaak laat met spreken en hebben vanaf jonge leeftijd vaak al en behoorlijke achterstand op de spreekvaardigheid.
Sommigen voelen zich angstig in een grote groep en nemen zelden het woord.
Moeite met wederkerigheid
Doordat kinderen met autisme zich lastig kunnen inleven in de gedachten en intenties van de ander, stemmen ze hun communicatie ook weinig af op de ander.
Het 'beurtrolnemen' in gesprekken, dat wil zeggen de wisselende rollen van zender en ontvanger innemen, levert bij kinderen met autisme vaak veel problemen op.
Dat uit zich bijvoorbeeld in het niet reageren op een vraag van een ander, waardoor je de indruk kan krijgen dat een kind niet geïnteresseerd is, maar dat is niet zo. Het heeft ermee te maken dat het kind een langere verwerkingstijd nodig heeft om de boodschap te ontvangen. Daardoor duurt het vaak ook langer voordat het reageert. Soms zijn ze zich ook gewoon onbewust van het feit dat je een reactie verwacht.
Soms dringen ze een ander ook een bepaald thema op, door het gesprek telkens in de richting van hun gespreksonderwerp te sturen.
Het kind kan in de herhaling vallen door iets te vertellen, waarvan de leerkracht en zijn klasgenootjes al deelgenoot waren.
Soms vertelt het kind niets omdat het denkt dat je alles al weet of geeft het daardoor te weinig informatie.
In sommige gevallen kan het kind juist reageren op een opmerking die niet voor het kind bedoeld was.
Het kind geeft weinig feedback, ook als het je niet heeft begrepen en eigenlijk jouw hulp nodig heeft.
(Kring-)gesprekken zijn vaak lastig te overzien, doordat kinderen met autisme vaak niet goed aanvoelen wanneer en hoe in te haken.
Het kind heeft moeite om om te gaan met pauzes en onderbrekingen. Het valt soms zomaar middenin een gesprek in.
Dit kan voor anderen onpersoonlijk en zelfs storend overkomen. Daardoor worden kinderen met autisme door anderen regelmatig ook als stoorzender gezien.
Echolalie
Soms blijven kinderen met autisme eindeloos een vraag of een opmerking herhalen.
Dit noem je 'echolalie'. Hiermee communiceert het kind eigenlijk dat het op zoek is naar zekerheid en voorspelbaarheid.
Moeite met het gebruiken van non-verbale communicatie
Spreken is slechts een van de vele manieren waarop mensen met elkaar communiceren. Gesproken taal wordt meestal ondersteund door gebaren, gezichtsuitdrukkingen, stemintonatie en lichaamshouding. Een zelfde zin kan bijvoorbeeld een hele andere betekenis krijgen wanneer de klemtoon wordt gewijzigd of wanneer er een bepaald gebaar bij wordt gemaakt. Men spreekt ook wel van non-verbale communicatie.
Kinderen met autisme hebben vaak moeite met het gebruiken van non-verbale communicatie. Dat uit zich bijvoorbeeld in de stemintonatie.
Kinderen met autisme hebben soms een wonderlijke intonatie. Monotoon als een nieuwslezer doen ze hun verhaal, ook als ze bijvoorbeeld iets leuks te vertellen hebben.
Problemen in de receptieve communicatie
In de receptieve communicatie zie je bij kinderen met autisme vaak de volgende kenmerken:
Moeite met taalbegrip
Veel kinderen met autisme verwerken auditief aangeboden informatie vaak erg moeizaam.
Zij hebben daar veel meer tijd voor nodig. Communicatieprocessen verlopen vaak veel te snel voor een kind met autisme om de boodschap goed te begrijpen, waardoor soms maar een deel van de zin wordt opgepakt. Een uitzondering daarop zijn kinderen met het syndroom van Asperger, die auditief juist sterker zijn. Het komt regelmatig voor dat een kind met autisme de communicatie niet goed of verkeerd begrijpt. De betekenis van wat mensen zeggen hangt immers vaak samen met de context waarin dingen worden gezegd.
Kinderen met autisme missen vaak de (impliciete) onderliggende boodschap van wat er gezegd wordt. Ze hebben niet alleen moeite met wat er wel gezegd wordt, maar vooral ook met wat er niet expliciet gezegd, maar wel bedoeld wordt. Dikwijls wordt die onderliggende boodschap gemist. Dat kan tot misverstanden en stress leiden. Ze hebben daardoor vaak ook grote moeite hebben met het opvolgen van instructies. Een korte, niet te complexe en eenduidige verbale boodschap werkt voor kinderen met autisme het beste.
Moeite met abstract taalgebruik
Kinderen met autisme denken erg concreet en nemen de dingen die gezegd worden ook zeer letterlijk. Ze moeten de betekenis van iets kunnen zien. Abstract, figuurlijk taalgebruik, zoals de begrippen 'straks' en 'misschien', een spreekwoord, grapje, zinsspeling of dubbelzinnigheid, is daardoor erg moeilijk voor hen.
Moeite met het begrijpen van non-verbale communicatie
Kinderen met autisme hebben niet alleen moeite met het gebruiken van non-verbale communicatie, maar ook met het begrijpen daarvan.
Ze vinden het ook lastig om betekenis te geven aan gezichtsuitdrukkingen, gebaren of de toon van iemands stem. Gezichtsuitdrukkingen kunnen ook veel verwarring brengen, omdat ze verkeerd worden geïnterpreteerd. Meestal zijn ze alleen gericht op de concrete inhoud van een gesprek en missen zij de non-verbale aspecten en signalen, die zeer bepalend kunnen zijn voor wat iemand wil overbrengen.
Problemen met het begrijpen van de samenhang
Leren is voor een belangrijk deel samenhang aanbrengen, waarbij een kind relaties legt tussen wat al bekend is en wat nieuw is. Kinderen met autisme pakken alles echter heel fragmentarisch en gedetailleerd op. Ze overzien daardoor die samenhang binnen communicatie en andere informatie niet en missen in gesprekken met anderen de vaardigheid om uit alle prikkels de belangrijke of relevante te kiezen.
Op basis van deze details associëren ze ook weer verder.
Ze zijn onvoldoende in staat om in al die details samenhang te ontdekken of zelf aan te brengen. Je kunt ook spreken van een 'tunnelvisie'.
Het komt daardoor vaak voor dat zij zich verliezen in een detail tijdens een gesprek.
Ze kunnen zelf ook enorm uitweiden over onbelangrijke details, maar essentiële zaken niet vermelden.
Ze hebben daardoor vaak moeite met het begrijpen van een verhaal. Ze ontdekken er geen samenhang in, kunnen hoofd- en bijzaken moeilijk van elkaar onderscheiden of verliezen zichzelf in de details van de tekst. Ook kan het voor een kind met autisme moeilijk zijn om zich te verplaatsen in de hoofdpersoon van het boek.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën als reactie op deze blog te delen!
.
.
.
Comments