Auditieve verwerkingsproblemen

Een kind met een auditief verwerkingsprobleem onderscheidt en verwerkt geluidsignalen onvoldoende. Hierdoor verstaat het kind je vaak niet, ook al is er niets mis met zijn gehoor. Vaak staat de taal- en spraakontwikkeling bij deze kinderen onder druk. Het is daarom belangrijk om deze problematiek tijdig te signaleren. In deze blog vertel ik je er meer over.

Auditieve verwerkingsproblemen

Geluiden zijn niets meer dan trillingen van lucht. Deze trillingen worden door het oor opgevangen en omgezet in een elektrisch signaal. De gehoorzenuw brengt dit signaal naar de hersenen. Via een aantal kernen komt het uiteindelijk in de gehoorcentra in de hersenen. Hier wordt het geluid verder verwerkt. Na deze auditieve verwerking herken en begrijp je wat je hoort. Zo hoor je het verschil tussen het blaffen van een hond en het fluiten van een vogel, maar ook het verschil tussen een "b" en een "p".

Als het gehoor van een kind in orde is, maar het toch lijkt alsof hij luisterproblemen heeft, dan kan dit verschillende oorzaken hebben.

Het kan bijvoorbeeld zijn dat:

Het kind door taalproblemen of een verlaagde intelligentie de spraakinformatie niet begrijpt.
Hij je, bijvoorbeeld vanuit gedragsproblematiek, niet wil horen.
Er sprake is van een stoornis zoals autisme. Kinderen met autisme hebben namelijk vaak problemen met de verwerking van geluidsprikkels.
Er sprake is van een auditief verwerkingsprobleem

Als er sprake is van een auditief verwerkingsprobleem dan wordt het geluid wel goed opgevangen door het oor, maar gaat er iets mis bij het herkennen en onderscheiden van het geluidsignaal in de hersenen,. Dit wordt een auditief verwerkingsprobleem genoemd, kortweg AVP. Bij AVP zijn er ondanks een normaal gehoor dus toch problemen bij het horen en verstaan.

Een auditief verwerkingsprobleem kan zich op veel verschillende manieren uiten, maar vaak heeft een kind met AVP vooral moeite met luistersituaties waarin veel geluiden door elkaar klinken, of als iemand moeilijk te verstaan is door snel of onduidelijk spreken.

In een rustige omgeving gaat het verwerken van de informatie vaak veel beter.

Bij veel kinderen met AVP komen naast de luisterproblemen (mogelijk als gevolg daarvan) ook spraak-, taal- en/of leesproblemen voor.

Signalen herkennen

Omdat auditieve verwerkingsproblemen relatief onbekend zijn, worden ze vaak pas op late leeftijd herkend. Het kind kan dan al veel gemist hebben.

Het is echter belangrijk dat een auditief verwerkingsprobleem zo vroeg mogelijk wordt ontdekt. Voor de ontwikkeling van het taal- en spraakvermogen is het immers van groot belang om mensen om je heen goed te kunnen verstaan: je leert taal en spraak vanuit het voorbeeld van anderen. Als een kind moeite heeft met verstaan, kan dit leiden tot achterstanden in de spraak- en taalontwikkeling. Een stoornis in de auditieve verwerking kan veel problemen geven op school. In een klaslokaal is het natuurlijk niet altijd helemaal stil.

Daarnaast is ook de akoestiek van een lokaal of gymzaal vaak niet optimaal om goed te kunnen verstaan. Een kind met AVP zal dan mogelijk veel informatie missen.

Een aantal signalen kan erop wijzen dat een kind problemen heeft met de auditieve verwerking van geluiden:

Het kind laat het gedrag van een slechthorend kind zien.
Het kind heeft moeite met het onderscheiden van verschillende spraakklanken
Het kind heeft moeite met het onthouden en manipuleren van fonemen (analyse, synthese)
Het kind heeft een zwak auditief geheugen. Het heeft bij mondelinge uitleg of opdrachten meer herhaling nodig dan andere kinderen. Dit valt vooral op bij wat langere opdrachten of bij een aantal opdrachten achter elkaar.
Het kind laat een zwakke luistervaardigheid zien, merkbaar door verminderde aandacht voor auditieve informatie; snel afgeleid, onrustig in luistersituaties
Het kind laat een stoornis in taalbegrip en/of taalproductie zien.
Het kind heeft moeite met het verstaan van personen die snel praten of met een onbekend accent/dialect spreken.
Het kind heeft zwakke muzikale vaardigheden; herkent geen melodieën of ritmes
Vooral in een drukke omgeving lijkt het kind niet goed te horen en verstaan. Kinderen met AVP kunnen zich moeilijk afsluiten voor onbelangrijke geluiden en zijn snel afgeleid. Alle geluiden, zoals de stem van de leerkracht, maar ook het rumoer van de klas en het langsrijdende verkeer, komen even sterk binnen.
Het kind kijkt vaak bij andere kinderen om te weten wat het moet doen.
Het kind hoort het verschil tussen geluiden niet. Het heeft bijvoorbeeld moeite met het onderscheiden van het geluid van een haan en een vogel, en hoort niet of een geluid harder of zachter klinkt dan een ander geluid.
Het kind verwisselt klanken en woorden die veel op elkaar lijken (bijvoorbeeld: ‘paard’ en ‘baard’).
Liedjes en rijmpjes worden vaak niet goed onthouden.
Het kind heeft een slecht besef van tijd. Bij het onthouden en navertellen van een gehoord verhaal haalt het de volgorde van gebeurtenissen door elkaar.
De problemen lijken toe te nemen in de loop van de dag (onder invloed van vermoeidheid).

Als een kind hoog scoort op de checklist van signalen voor kinderen met auditieve verwerkingsproblemen adviseer ouders dan om een verwijzing te vragen naar een audiologisch centrum. Door tijdige signalering en met relatief kleine aanpassingen kan een kind met auditieve verwerkingsproblemen vaak weer prima functioneren in de klas.

Onderzoeken

Om goed te kunnen bepalen wat er aan de hand is en hoe een kind het beste geholpen kan worden, is zorgvuldig onderzoek nodig. Als uit regulier gehooronderzoek blijkt dat het gehoor goed is, volgen speciale tests voor de auditieve vaardigheden.

Hierbij moet het kind bijvoorbeeld woorden herhalen, terwijl het tegelijkertijd ruis hoort.

Bij een andere test hoort het kind aan beide oren tegelijk een aantal cijfers en moet het er zo veel mogelijk herhalen. Dergelijk onderzoek wordt meestal gedaan bij kinderen vanaf 5;8 jaar. Wanneer er ook vraagtekens zijn rond de taal- en spraakontwikkeling, aandacht, het geheugen of het leervermogen, wordt hier ook verder onderzoek naar gedaan.

Er zijn dus verschillende mensen nodig voor zo’n uitgebreid onderzoek.

Het onderzoeksteam kan bestaan uit een:

Logopedist
Audioloog
Audiologiemedewerker
Psycholoog.

Op een audiologisch centrum werken veel van deze disciplines samen.

Als uit tests blijkt dat een kind wel goed kan horen, maar dat het in vergelijking met leeftijdgenoten beduidend meer problemen heeft met het verwerken van spraak of geluiden, en de problemen zijn niet te verklaren door een andere stoornis, dan stelt de audioloog mogelijk de diagnose AVP.

Wat kan de leerkracht doen?

Als leerkracht kun je AVP met relatief eenvoudige aanpassingen aanpakken.

De leeromgeving

Bekijk of de akoestiek in de klas te verbeteren is.
Zet het kind vooraan in de klas. Een rustige plek, dichterbij de leerkracht werkt beter, dan een plek vlakbij het raam of de deur met veel omgevingsgeluiden. Bovendien kan het kind op die manier aan het gezicht en de mond van de leerkracht beter aflezen wat hij/zij zegt.
Zorg voor een rustige werkomgeving.

Instructies en uitleg

Plan belangrijke instructiemomenten liever aan het begin van de dag als het kind nog fit is. AVP kosten namelijk veel energie.
Besef dat het kind de instructie niet in zijn geheel kan volgen, hoe goed het zijn/haar best ook doet.
Herhaal instructie van een opdracht in het kort en vat hoofdzaken samen.
Geef korte, duidelijke opdrachten en deel deze in kleine overzichtelijke stukjes op.
Vraag het kind wat hij/ zij als eerste gaat doen of hoe hij/zij dat gaat doen. Vraag niet of de leerling weet wat het moet doen, want dan krijg je geheid het antwoord ‘ja’ als het ‘nee’ is.
Zorg voor zoveel mogelijk visuele ondersteuning, in de vorm van: plaatjes (op het digibord), gebaren, een Mindmap enz.
Vermijd figuurlijk taalgebruik. Dit werkt verwarrend bij het verwerken van de instructie.
Overval het kind niet met (klassikale) vragen. Geef het extra tijd. Zeg van te voren dat je een vraag gaat stellen (benoem de vraag) en dat hij/ zij er even over na kan denken. Kinderen kunnen dan ‘op zoek’ naar de juiste verwoording en voelen zich niet overvallen. De informatie verwerking werkt trager en dus ook het verwoorden van het antwoord.
Zorg dat je de aandacht hebt/vasthoudt: maak oogcontact
Spreek niet luider maar spreek altijd duidelijker.
Vertraag het spreektempo en pauzeer tussen zinsdelen.
Las pauzes in kinderen kunnen zich niet zo lang concentreren op verbale instructie

Hulpmiddelen

Vaak wordt er bij kinderen met AVP met soloapparatuur gewerkt. De leerkracht draagt dan een microfoontje op zijn/haar kleding en het geluid komt rechtstreeks binnen op een hoofdtelefoon die het kind draagt. Op deze manier hoort het kind alleen de stem van de leerkracht.
Verwijs het kind naar het audiologisch centrum en logopedie.

Activiteiten

Bied veel rijmpjes en versjes, rijmplaatjes, rijmoefeningen en invuloefeningen (uit een zin is een woord weggelaten of uit een woord is een letter weggelaten) aan.
Speel veel auditieve spelletjes, zoals: Tik tik, wie ben ik? en Ik ga op reis en ik neem mee…

Werkhouding en werkvormen

Kinderen met AVP komen tot een beter begrip door hardop te denken of te praten. Ze verwerken ook meer informatie als ze er samen over praten dan er zelfstandig over moeten lezen.
Geef snelle feedback en regelmatige herhaling.
Leer het kind om hulp te vragen, vaak doen ze dat niet en blijven stil zitten. Maak er een afspraak over.
Leer ze vooral ook dat ze fouten mogen maken.
Zorg voor structuur, bijvoorbeeld met wie/wat/waar? kaarten, stappenplannen en een dagplanning op het bord.
Gebruik bij afspraken m.b.t. de taakhantering een hulpmiddel (een kleurenklok, timetimer, zandloper).
Bied pre-teaching, dit biedt succeservaringen in de klas en is geen achteraf lapmiddel.
Ontneem de kinderen als ze het werk niet afhebben niet hun pauze of de leuke vrije activiteiten. Je straft ze dan in feite voor wie ze zijn. Zoek een andere oplossing in minder opdrachten of een gestructureerde taakaanpak. Deze kinderen spannen zich enorm in en hebben ook hun rust en ontspanning nodig.
Verwacht geen zelfstandige planning
De belangrijkste tip in deze lange reeks is: Bewaak het emotioneel welbevinden. Eenmaal geknakt is het zo moeilijk om een positief zelfbeeld terug te vinden. Het kind heeft behoefte aan positieve ervaringen, geef complimentjes wanneer een opdracht goed opgepakt is. Beloon direct wat goed gaat, ook als een deel niet goed gaat, heb oog voor wat wel goed gegaan is.