Juf Angelique

30 jul. 2022

Te weinig assertieve kleuters

Bijgewerkt op: 11 feb.

Kleuters zijn meestal nog te veel op zichzelf gericht om zich in te kunnen leven in de ander. Ze gaan ervan uit, dat de ander net zo denkt en voelt als zij. Langzamerhand beginnen kleuters overeenkomsten en verschillen op te merken. Kleuters hebben daardoor ook regelmatig conflicten en weten ook nog niet altijd hoe ze daarbij op een goede manier voor zichzelf moeten opkomen. Sommige kinderen zijn te weinig assertief en laten over zich heenlopen. Sommige kinderen zijn juist weer té weerbaar en komen op een agressieve manier voor zichzelf op. In deze blog vertel ik je er meer over.

Assertiviteit

Assertiviteit betekent met respect voor anderen voor jezelf kunnen opkomen.

Een kind dat weerbaar is, kan zijn eigen grenzen aangeven, zichzelf verdedigen en durft een eigen mening te hebben.

Kinderen die te weinig assertief zijn, noemen we sub assertief.

En kinderen die overdreven assertief zijn, noemen we agressief.

Assertiviteit begint met zelfvertrouwen. Helaas word je niet geboren met een flinke dosis zelfvertrouwen. Het is een lang proces dat begint bij de eerste omgang tussen ouders en het kind. Als je als kind liefde en aandacht krijgt ontwikkel je een ander gevoel van eigenwaarde dan een baby die -om wat voor reden dan ook- minder liefde en aandacht krijgt. Een kind dat merkt dat ouders reageren op zijn gebrabbel legt een stevige basis voor het ontwikkelen van een gezonde dosis zelfvertrouwen. Meer hierover lees je in mijn blog: Zelfvertrouwen

Naast het zelfvertrouwen kunnen ook andere factoren een belangrijke rol spelen.

Zoals de aard van het kind, reactie en stimulatie vanuit de omgeving en de ontwikkelingsmogelijkheden en kansen. Iedereen is anders en karakters verschillen.

Ook leeftijd speelt een rol. Het kan voor jonge kinderen best lastig zijn om voor jezelf op te komen en je grenzen aan te geven. Ze hebben nog weinig inzicht in hun eigen gedrag en dat van anderen en hebben niet zoveel ervaring in hoe je (op tijd) kunt aangeven dat je iets niet wilt. Kleuters zijn nog erg op zichzelf gericht en zijn zich er daardoor niet altijd bewust van dat ze iets doen wat de ander niet leuk vindt.

Te weinig assertief zijn

Aan de volgende signalen kun je merken dat een kind moeite heeft met voor zichzelf opkomen:

Het kind doet wat andere kinderen willen en vindt het moeilijk om ‘nee’ te zeggen.
Het kind geeft speelgoed meteen als de ander daarom vraagt of laat het van zich afpakken.
Het kind zegt niets tegen de ander of praat zachtjes als deze zich vervelend gedraagt.
Het kind laat anderen vaak voorgaan, bijvoorbeeld bij de glijbaan of gymtoestellen.
Het kind durft niet om hulp te vragen aan anderen.
Het kind heeft thuis veel fantasie, maar is op school op de achtergrond.
Het kind kan thuis duidelijk aangeven als het ergens niet mee eens is, maar durft dit niet op school of in andere situaties.
Het kind durft niet alleen naar anderen te gaan en zoekt jouw nabijheid.

Stop hou op!

De kreet ‘Stop, hou op!’ is in het leven geroepen om kinderen ervan bewust te maken dat je het altijd mag zeggen als je iets niet wilt. Een simpel zinnetje wat rijmt en goed te onthouden is. Het is natuurlijk goed dat kinderen wordt geleerd om hun grens aan te geven, maar ‘Stop, hou op!’ blijkt niet altijd voldoende en verliest vaak zijn kracht, om de volgende redenen:

“Stop, hou ermee op!” is niet erg concreet.

Waar moet ik mee stoppen als het tegen me gezegd wordt? Wat doe ik wat de ander niet leuk vindt? Ik bedoel het als grapje en niet serieus… Kortom: het schetst niet duidelijk waar het om gaat. Wees dus concreet als dat nodig is, dus zeg precies wat je niet leuk vindt en waarvan je wil dat de ander ermee stopt. Bijvoorbeeld: ‘Ik vind het niet leuk dat je me duwt, stop ermee!’. Daarnaast kan het ook helpen om te vertellen wat het gedrag van de ander met je doet, hoe je je hierdoor voelt. Bijvoorbeeld: 'Het doet zeer als je in mijn oor schreeuwt, praat eens wat zachter’.

Het wordt te vaak gezegd

"Stop, hou ermee op" wordt soms zo vaak gezegd wordt dat het weinig indruk meer maakt op andere kinderen.

Het gaat erom hoe je het zegt

Het oplepelen van het versje is niet de kern van "Stop, hou op" zeggen.

Het gaat er vooral om hoe je "Stop, hou op!" zegt. Kinderen reageren op elkaar en op wat ze zien. Als het ene kind weinig pit uitstraalt en zich eerder lijkt te schermen met het jolige rijmpje, zal dat weinig indruk maken op een doorgewinterde etterbak.

Die zal er eerder om gaan lachen, dan dat het iets uithaalt. Het doet dan eerder het tegenovergestelde en laat zien hoe kwetsbaar het kind is (en wat een lekker makkelijke prooi voor de pestkoppen van de groep). Wanneer het geplaagde kind zich echter groot maakt, een stap naar voren zet en “Kappen nu!” in het gezicht van de belager blaft, is de kans op succes een stuk groter. Het gaat namelijk om lichaamstaal: Jezelf durven te laten zien.

Om succesvol te zijn in het voor jezelf opkomen en je grenzen laten zien, is het belangrijk dat een kind zelfrespect heeft. Ieder kind moet laten zien zichzelf serieus te nemen en neer te zetten. Dat doe je vooral door ervaringen op te doen en naar je eigen wensen te handelen. Wil jij dat mensen je grenzen respecteren?

Dan moet je dat ook in je lichaamshouding uitstralen.

Assertiviteit stimuleren

Assertiviteit begint allemaal met zelfvertrouwen. Helaas word je niet geboren met een flinke dosis zelfvertrouwen. Het is een lang proces dat begint bij de eerste omgang tussen ouders en het kind. Kinderen zijn aan het ontdekken wie ze zijn. Dat proces gaat met vallen op opstaan en groeit door de verschillende leeftijdsfasen heen.

Weten wie je bent en aanvaarden wie je bent, is één van de belangrijkste basisonderdelen van assertiviteit. Als je als kind liefde en aandacht krijgt ontwikkel je een ander gevoel van eigenwaarde dan een kind die, om wat voor reden dan ook, minder liefde en aandacht krijgt. Een kind die positieve aandacht krijgt voelt dat hij ertoe doet en dat hij mag zijn wie hij is. Het maakt dat je voor jezelf durft op te komen, omdat je weet dat je dat waard bent. Het is dus belangrijk om te investeren in een gezond zelfbeeld van het kind.

Als volwassene heb je dus zeker invloed op het weerbaar maken van een kind, maar ook andere factoren spelen een belangrijke rol, zoals de aard van het kind, reactie en stimulatie vanuit de omgeving en ontwikkelingsmogelijkheden en kansen. Iedereen is anders en karakters verschillen.

Wat kun je nog meer doen om de assertiviteit te stimuleren?

Nee is oké!

Naarmate kinderen ouder worden, is het belangrijk dat ze ook begrijpen dat empathie niet betekent dat ze de problemen en behoeften van iedereen om hen heen moeten aanpakken. Het betekent niet altijd "ja" zeggen of alles laten vallen om anderen te helpen.

Leer kinderen daarom ook om hun eigen behoeften te begrijpen en te respecteren.

Nee is oké, als je iets echt niet wilt.

Bespreek hoe kinderen in bepaalde situaties kunnen reageren.

Als een ander kind bijvoorbeeld een ongewenste knuffel geeft, kan het kind zeggen: "Dat vind ik niet leuk. Raak me alsjeblieft niet aan, want daar houd ik niet van"

Bespreek ook wanneer het nodig is om een volwassene om hulp te vragen, zoals wanneer een ander kind niet stopt bij "nee" of in een situatie die gevaarlijk of ongemakkelijk voelt. Leg bovendien uit dat behulpzaam zijn voor anderen niet mag inhouden dat je regels overtreedt of iets doet waar het kind zich niet prettig bij voelt.

Respecteer zelf ook de grenzen van het kind. Als een kind bijvoorbeeld niet graag gekieteld wordt, zeg: "Ik begrijp het. Ik ga het niet nog een keer doen."

Dit modelleert de manier waarop een kind van anderen mag verwachten dat ze zich gedragen wanneer hij of zij 'nee' zegt.

Leer kinderen stevig staan!

Je lichaamshouding en het oogcontact ondersteunen je boodschappen en weerbaarheid. Leer de kinderen daarom stevig in hun schoenen te staan. Hierdoor laat een kind zien dat het zichzelf serieus neemt en niet zomaar dingen laat gebeuren die het niet wil.

Stevig staan doe je zo:

Ga stevig staan met je benen uit elkaar, de knieën een beetje gebogen.
Concentreer je op je ademhaling. Kort inademen en lang uitademen, in en uit je buik. Vertel het kind dat je adem en je buik je beste vrienden zijn die zo vaak mogelijk bij elkaar willen zijn. Zo krijg je een stevige buikademhaling. Wedden dat die pesters je plots minder interessant vinden als je niet reageert en rustig blijft?
Zet je handen in je zij
Houd je ogen dichtbij en kijk degene die jou pest overtuigend aan. Het kan ook helpen je wenkbrauwen te fronsen en streng/boos te kijken naar de pester.
Wandelen met een krachtige lichaamshouding weg (kin omhoog).

Oefen dit regelmatig met kinderen.

Laat ze ervaren hoe de ander reageert als je onzeker je grens aangeeft of als je stevig staat, boos kijkt en duidelijk zegt wat je vervelend vindt.

Doe ook spelletjes waarbij kinderen proberen elkaar zachtjes om te duwen. Leer ze op die manier bewust stevig staan. Laat de kinderen bijvoorbeeld in tweetallen staan.

Een van de twee steekt zijn handen recht voor zich uit. Het andere kind mag proberen zijn handen naar beneden te duwen. Lukt het? Draai de rollen daarna om.

Variatie 1: De handen in de zij

Variatie 2: In plaats van de handen kan het ook een been zijn dat omhoog gaat en door de ander naar beneden gedrukt moet worden.

Zijn er tactieken om stevig te blijven staan?

Werk aan zelfkennis!

Leer de kinderen meer kennis over zichzelf te krijgen. Waar zijn ze wel/niet goed in?

Wat vinden ze wel/niet leuk? Hoe wil je het? enz.

Tips vind je in mijn blog: Zelfbeeld

Geef ze ook meer inzicht in hun eigen emoties.

Tips hiervoor vind je in mijn blog Emoties herkennen en benoemen

Vergroot het zelfvertrouwen!

Hoe weerbaar je bent heeft veel met je zelfvertrouwen te maken. Vergroot deze dus! Tips hiervoor vind je in mijn blog: Zelfvertrouwen

Denk positief!

Ga stevig op je benen staan. Steek je armen als een V in de lucht en overtuig jezelf hardop. Op school kan je dit bijvoorbeeld op het toilet doen. Het is wetenschappelijk bewezen dat je hersens overtuigd raken van dit trucje.

Bescherm kinderen niet te veel!

Kinderen die tijdens het opgroeien hebben ervaren dat niet alles altijd lukt, kan of mag, staan vaak steviger in hun schoenen dan kinderen voor wie alles wordt gedaan en opgelost. Bij tegenslag, wat iedereen uiteindelijk een keer tegenkomt, laten zij zich niet meteen uit het veld slaan. Zij weten dat dit bij het leven hoort. Het is dus verstandig om kinderen niet teveel te beschermen!

Laat kinderen het zelf doen!

Wat ook belangrijk is, is dat een kind de ruimte krijgt om dingen zelf te proberen.

Als volwassenen zijn we vaak geneigd een kind waar nodig te helpen. Maar door de oplossing aan te reiken, verkleinen we hun zelf oplossend vermogen. Als alles steeds voor een kind wordt gedaan, dan leert het kind zelf niet hoe dit moet.

Probeer daarom eens meer te vragen en te luisteren naar een kind en jouw ideeën over mogelijke oplossingen voor je te houden. Wanneer een kind zelf met een oplossing komt en deze oplossing werkt, dan geeft het een enorme boost. Zelf doen draagt bij aan het opbouwen van zelfvertrouwen: ik kan het (uit me)zelf!

Neem gevoelens serieus!

Zelf problemen oplossen betekent niet: je zoekt het maar uit. Je bent er natuurlijk wel voor een kind, door naar hem te luisteren en zijn gevoelens en mening aan te horen. Je kan laten zien dat jij een kind serieus neemt door vragen te stellen over wat het voelt, of door wat jij denkt dat het voelt te benoemen. Soms is het zinnetje ‘ik hoor wat je zegt en dat vind ik belangrijk’ bijvoorbeeld al heel helpend.

Lees boeken over assertiviteit!

Deze kunnen aanleiding geven tot gesprekjes over assertiviteit.

Zorg voor succeservaringen!

Kinderen hebben helemaal niet veel speelgoed nodig. Het is veel belangrijker dat het kind er ook echt iets mee kan, qua interesse, leeftijd en niveau. Geef speelgoed en doe activiteiten waarmee het kind wordt uitgedaagd, maar wel mee uit de voeten kan, zodat kinderen niet gefrustreerd raken, maar wel uitgedaagd worden en succeservaringen kunnen opdoen. Kinderen leren ook door herhaling. Daarom kunnen ze hetzelfde spel eindeloos keer op keer herhalen. Dat is niet saai, maar juist leerzaam! Wanneer je steeds iets nieuws aanreikt, mist een kind de kans om het zich eigen te maken. Doordat het kind bij herhaling het spel steeds beter gaat begrijpen en onder de knie krijgt groeit het zelfvertrouwen van kinderen.

Fouten maken mag!

Geef een kind de ruimte om fouten te maken, van fouten leer je en dit geldt zeker voor kinderen. Stimuleer het kind juist om nieuwe uitdagingen aan te gaan. Gewoon proberen.

Geef complimenten!

Er zijn kinderen die niet goed weten hoe ze een compliment moeten ontvangen, maar ook niet hoe ze die moeten geven aan een ander. Geef een kind daarom veel complimenten, zodat hij/zij daarmee om leert gaan. Let er alleen wel op dat je daarbij niet alleen de nadruk legt op de resultaten, maar waardeer vooral wie het kind is en geef het compliment op het proces. 'Je bent lekker aan het tekenen zie ik' is bijvoorbeeld beter dan 'wow wat een prachtige tekening maak jij'. Probeer kinderen ook niet met elkaar te vergelijken.

Beloon een kind voor de dingen die hij/zij goed doet, los van het feit of een ander kind dat al eerder voor elkaar had gekregen. Nog een tip is om niet te veel in te gaan op de negatieve dingen die gebeuren. Benoem zo veel mogelijk de positieve dingen van een kind. Hierdoor krijgt het kind inzicht in wat hij/zij wel goed doet in plaats van de hele dag te horen wat niet mag.

Zet (rollen)spel in!

Spel is voor de geestelijke gezondheid wat vitaminen zijn voor de lichamelijke gezondheid.

Het leereffect van een werkles valt echt in het niet bij dat wat een kind allemaal leert door ‘simpelweg’ te spelen. Tot 6-7 jaar leren kinderen zelfs vooral via spel.

Spel legt de verbinding tussen de echte wereld en de innerlijke wereld van het kind.

Jonge kinderen staan voor de enorme taak grip te krijgen op hun eigen belevingen en op hun omgeving. Daarom zie je ook zo vaak dat kinderen spelhandelingen eindeloos kunnen herhalen. Heel intens en ook bij de tiende keer nog uiterst betrokken.

Kinderen worden vaak overspoeld door hun eigen gevoelens en impulsen. Ze hebben te maken met allerlei frustraties. Door het uitspelen van eigen gevoelens en fantasieën zijn kinderen normaal gesproken beter in staat om zichzelf te helen en in evenwicht te houden.

Naarmate kinderen beter spelen, worden ze ook veerkrachtiger. Dit stelt hen beter in staat om met allerlei onvoorspelbare gebeurtenissen in de realiteit om te gaan. Ze leren door spel ook rollen en situaties beter begrijpen. Al spelend ontdekken ze hoe een verschijnsel als macht werkt, ervaren ze de noodzaak van regels en grenzen, praten ze met elkaar over dingen die voor hen echt betekenis hebben. Spel leert ze op te komen voor zichzelf.

Speel ook toneelstukjes over lastige situaties waarbij kinderen voor zichzelf moeten opkomen. Wat kunnen ze doen als....?

Leer kinderen om pesters te negeren!

Leer kinderen om pesters in hun "ballon" te negeren. Dat doen ze zo: ga stevig op je voeten staan. Doe alsof je in een grote ballon zit en concentreer je op je ademhaling (de buikademhaling). Leg ook uit waarom negeren soms beter werkt: de pester zal het minder interessant vinden als het kind niet reageert.

Soms helpt onverschillig reageren ook. Door bijvoorbeeld dingen te roepen als: "Wat een onzin!", "Jij doet naar, bekijk het maar!", "Boeiend!" of wanneer het gaat om iets wat jij anders hebt "Dat klopt! Heb je er een vraag over?"

Wees een rolmodel!

Kinderen nemen ons gedrag over en soms helpt het als jij je kwetsbaar durft op te stellen naar een kind. Bijvoorbeeld door te zeggen dat je iets best spannend vindt.