Het verwerken van prikkels gebeurt in een aantal stappen.
De eerste schakel in dat proces zijn onze zintuigen. Tast is daar ééntje van.
In deze blog vertel ik je hoe tast werkt en welke invloed tast heeft op ons dagelijks leven, onze prikkelverwerking en ons gedrag.
Hoe werkt tast?
De huid is het grootste tastzintuig. Het is de grens tussen onze binnen- en buitenwereld.
In onze huid zitten drie verschillende sensoren, waarmee we kunnen voelen:
Tastsensoren: hiermee registreer je aanrakingen
Thermosreceptoren: dit zintuig stelt je in staat om warmte en kou te voelen en zorgt ervoor dat je lichaam op de juiste temperatuur blijft.
Nociceptoren: dit is het zintuig waarmee je lichaam beschadigingen opmerkt en laat je pijn voelen.
Het eerste tasten gebeurt overigens met de mond. Een pasgeboren baby tast zijn omgeving af door alles in zijn mond te stoppen. Na zes maanden wordt dit minder en worden de handen een belangrijk tastzintuig.
De dikte en gevoeligheid van je huid variëren over je hele lichaam.
De huid op je voetzolen is bijvoorbeeld veel dikker, dan de huid op je lippen.
Op sommige plekken heb je heel veel tastsensoren, zoals op je vingertoppen en lippen.
Op andere plaatsen zijn er veel minder; op je rug bijvoorbeeld.
Dezelfde prikkel kan op je handen dus heel anders aanvoelen dan op je rug.
Lichte aanrakingen worden met andere sensoren waargenomen, dan stevige aanrakingen. Men maakt onderscheid tussen de oppervlakkige en de diepe tastzin: de oppervlakkige tastzin is het ontvangen van prikkels op de huid.
De diepe tastzin gaat onder andere over spierspanning. De signalen van een stevige aanraking hebben ook voorrang op de signalen die door de pijnsensoren worden doorgegeven. Vandaar dat stevig wrijven over een pijnlijke plek helpt tegen de pijn.
Je kunt de tastzin van het jonge kind stimuleren door veel verschillende spelmaterialen aan te bieden. Voorop staat dat kinderen het leuk moeten vinden om spelenderwijs tastervaringen op te doen. Als een kind bepaalde aanrakingen niet prettig vindt, kun je hem hiertoe wel uitnodigen, maar moet je hem niet dwingen. Wanneer kinderen elkaar gaan aanraken is het goed om van tevoren afspraken te maken over hoe een kind, wanneer hij het onplezierig vindt, dit kan aangeven, bijvoorbeeld door "stop" te zeggen.
De rol van tast in ons dagelijkse leven
Ondanks dat onze huid ons grootste zintuig is, gebruiken we dit zintuig niet zo vaak.
In onze cultuur heeft aanraken aan belang ingeboet en leren we kinderen bijvoorbeeld om in winkels alleen maar te kijken. Voelen is echter wel heel belangrijk.
Door te voelen verfijn je de zintuiglijke waarneming en doe je informatie op, die je niet via de andere zintuigen kunt krijgen. Begrippen als 'zacht', 'pluizig', 'donzig' en 'ruw' kan je alleen maar begrijpen door te voelen. Je kennis van wat je dan ziet, hoort, ruikt en proeft is dan pas helemaal compleet.
Onze tastzin staat dichtbij allerlei emoties en kan daardoor ook allerlei emoties oproepen. Iets kan fijn, maar ook vreemd of vies aanvoelen en gevoelens van afschuw opwekken.
Ook zal de gemoedstoestand van de persoon zelf de tastervaring beïnvloeden.
Voelen en grenzen aan kunnen geven zijn belangrijke vaardigheden.
Dit leren kinderen onder andere door zich bewust te zijn van hun huid, hun fysieke grens.
De tastontwikkeling begint bij het eigen lichaam en gaat vervolgens verder met het aanraken van materialen en anderen. Door te tasten ervaren we enerzijds de wereld om ons heen, anderzijds de begrenzing van ons eigen lichaam.
Het bewust ervaren van je huid en dus je grens, helpt om een beeld te krijgen van wie je zelf bent en hoe je jezelf ziet ten opzichte van de buitenwereld.
Daarmee wordt een grondslag gelegd voor de beleving van het eigen ik.
Dat geeft een kind weer gevoel van geborgenheid en veiligheid.
Huid-op-huidcontact is van levensbelang. Uit diverse onderzoeken is naar voren gekomen dat baby’s daadwerkelijk overlijden als ze geen huidcontact krijgen.
Ook oudere kinderen hebben veel behoefte aan huidcontact.
Onvoldoende huidcontact kan leiden tot stress of angst. Bij het ontwikkelen van de tastzin hoort dan ook zeker het knuffelen en aanraken van anderen. Contact via de huid kan een geruststellend en verbinden effect hebben. Mensen kunnen bijvoorbeeld kalmeren wanneer iemand anders ze troost door ze bijvoorbeeld te knuffelen , hun hand beet te pakken of over hun rug te wrijven. Massage, knuffels, aanrakingen en warme kleding kunnen op een aangename manier de verbinding met het eigen lijf versterken.
Massage helpt daarnaast ook tegen pijn, hoge bloeddruk, een verhoogde hartslag, depressie en angststoornissen. Aanrakingen onderdrukken angst- en agressiegevoelens.
Elkaar aanraken is ook een manier om sociale verbondenheid te ervaren. Uit onderzoeken is gebleken dat kinderen, die niet aangeraakt worden ook langzamer groeien en in hun ontwikkeling achterblijven.
De keuzes die je maakt voor de stoffen van je kleding, handdoeken en beddengoed beïnvloeden je comfort. Dit geldt ook voor de materialen waar je meubels van gemaakt zijn. Het materiaal van de vloer in je huis beïnvloedt je keuze voor blote voeten, sokken of pantoffels.
Wanneer je een mok of theeglas oppakt, weet je door de warmte die je voelt hoe heet de koffie of thee is en of je die al kunt drinken.
Tast en onderprikkeling
Iedereen neemt tastprikkels op een andere manier waar. Een kind die snel onderprikkeld is op het gebied van tast en die dit niet reguleert heeft minder snel last van prikkels op de huid.
Wanneer het kind wordt aangeraakt reageert het niet en als het gevallen is merkt het minder van pijn, blauwe plekken en (schaaf-)wonden. Het onderprikkelde kind voelt de persoonlijke ruimte van anderen ook onvoldoende aan. Het zal daardoor ook eerder de grenzen van anderen overschrijden. Het kind kan ook slecht omgaan met voorwerpen die om een fijne motoriek vragen, zoals potloden, scharen en ritsen, geeft te weinig of te veel druk op zijn potlood of pen en schrijft met verschillende lettergroottes.
Wanneer het kind er onbewust voor kiest om deze prikkels te reguleren om deze weer in balans te krijgen, dan gaat het kind op zoek naar extra tastinformatie.
Hij doet dit door dichtbij te komen (omdat hij zelf geen besef heeft van wat een prettige afstand is) of door aan alles en iedereen te friemelen of (ruw) aan te raken.
Tast en overprikkeling
Een kind die snel overprikkeld wordt op het gebied van tast en die dat niet reguleert, voelt alles heel intens en heeft daardoor een extreme behoefte aan persoonlijke ruimte.
Het kind kan erg geïrriteerd of boos reageren op een onverwachte aanraking.
Een overprikkeld kind ervaart kleding snel als kriebelig, prikkend en knellend.
Een overprikkeld kind heeft vaak ook moeite met fijne motorische activiteiten, omdat het aanraken van de materialen vervelend voelt. Wanneer hij bijvoorbeeld met zand heeft gespeeld, dan wil hij het liefst zijn handen eerst wassen, voordat hij verder gaat met een andere activiteit, omdat hij elke korrel zand op zijn huid voelt.
Wanneer het kind er onbewust voor kiest om deze prikkels te reguleren om deze weer in balans te krijgen zal het er zelf liever voor kiezen om als eerste of als laatste de gang op te gaan om zijn jas te pakken, omdat het dan minder dringen is en de voorkeur geven aan een plekje geven achteraan in de rij, of op een rustige plek in de klas, waar de kans dat je daar onverwacht wordt aangeraakt minder is. Een overprikkeld kind trekt liever zachte, losse, comfortabele kleding aan. Dat een kind bepaalde kleding draagt hoeft dus niet alleen te maken te hebben met wat hij mooi vindt, maar kan ook te maken hebben met hoe hij die kleding op zijn huid waarneemt. Ook zie je vaak dat overprikkelde kinderen materialen, zoals lijm, vingerverf, klei, water en zand vermijden of hun handen willen wassen als ze ermee moeten werken.
Op zoek naar meer?
Kijk voor meer suggesties ook eens op mijn Pinterest
Heb je zelf ook nog leuke suggesties?
Inspireer dan collega’s door jouw ideeën als reactie op deze blog te delen!
..
.
Comments